تولد بازار در شهر ایرانی ارزیابی دیدگاه ها و فرضیات مرتبط با پیدایش نخستین بازارها در ایران

هزاران سال است که تامین نیازهای متنوع انسان ها از طریق تبادل تولیدات با انسان های دیگر صورت می پذیرد. این امر سبب احداث فضاها و مکان های ویژه ای به نام بازار به شکل های گوناگون شده است. از سال های بسیار دور، بازار یکی از عناصر مهم شکل دهنده سازمان فضایی شهرهای ایران بوده است، اما صاحب نظران در مورد مبدا و منشا پیدایش بازار اتفاق نظر ندارند. در خصوص زمان پیدایش بازار دست کم دو فرض متفاوت مطرح است. سیدمحسن حبیبی پیدایش بازار را به دوران هخامنشیان منسوب کرده و بازار را از عناصر شار پارسی دانسته است. اما برخی دیگر از محققان مانند جهانشاه پاکزاد تولد بازار را مربوط به دوران سلوکی می دانند و درواقع ریشه یونانی برای آن قائل هستند. در مقاله حاضر، که مطالعه ای بنیادین و کیفی و اسنادی است، تلاش می شود تا ضمن تبیین هردو نظر، بر پایه مستندات و شواهد تاریخی موجود، نظیر یافته های باستان شناسی و روایات تاریخی، فرضیه محتمل تر مشخص گردد. ازآنجاکه هدف از این پژوهش بررسی مبدا پیدایش بازار در ایران است، به مطالعه شواهد آن تنها در دوران باستان و قبل از اسلام پرداخته شده است. بر پایه یافته های پژوهش، هردو دیدگاه (فرضیه تولد بازار در دوران هخامنشیان و فرضیه منشا یونانی بازار) رد می شود. به بیان دیگر پیدایش نخستین بازارها در شهرهای ایران به دوران قبل از سلوکیان و حتی پیش از هخامنشیان بازمی گردد و سکونتگاه های باستانی ایران نیز دارای نوعی بازار بوده اند.

کلیدواژه ها:

بازار ، ایران ، تاریخ شهر ، هخامنشیان ، سلوکیان