سید مهدی رضوی - کارشناس ارشد حقوق عمومی، دانشگاه غیرانتفاعی شمال آمل، آمل، ایران (نویسنده مسئول)
داوود قاسمی - استادیار گروه حقوق عمومی، دانشگاه غیرانتفاعی شمال آمل، آمل، ایران
حامد سروی - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، ساری، ایران

در اکثر نظام­ های حقوقی کنونی دنیا تاسیساتی که دارای شخصیتی مجزا از سازمان­ های حکومت مرکزی هستند، برای اداره وظایف عمومی ایجاد شده ­اند. این سازمان ­ها ابزارهای موثری برای حکومت مرکزی به منظور انجام وظایف اجرایی و عمومی تخصصی که نیازمند استقلال و دور بودن از مسائل سیاسی دارند می­ باشند، البته در این خصوص الگوی همسانی وجود ندارد. موسسات عمومی غیردولتی در کشور ما نیز از جمله این سازمان­ ها می ­باشند که به منظور انجام خدماتی که جنبه عمومی دارند ایجاد شده ­اند. موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی در ایران با تصویب قانون محاسبات عمومی کشور در سال ۱۳۶۶ مورد شناسایی قرار گرفتند و فعالیت رسمی این موسسات پس از تصویب قانون فهرست نهادهای عمومی غیردولتی در سال ۱۳۷۳ گسترش یافت. طبق ماده ۳ قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶، موسسات و نهاد عمومی غیردولتی، واحد سازمانی مشخصی است که دارای استقلال حقوقی است و با تصویب مجلس شورای اسلامی ایجاد شده و بیش از پنجاه درصد بودجه سالانه آن از محل منابع غیردولتی تامین می ­گردد و عهده دار وظایف و خدماتی است که جنبه عمومی دارد. با توجه به مستندات قانونی می ­توان گفت که این نهاد حقوقی در منشا ایجاد، به موجب قانون مصوب مجلس شورای اسلامی ایجاد گردید یعنی به موجب قانون به معنای اخص و در صورتی که برخی از موسسات با کارویژه­ های عمومی و دارا بودن سایر ویژگی ­های موسسات عمومی غیردولتی توسط نهادهای دیگری نظیر دولت، شورای عالی انقلاب فرهنگی و... ایجاد گردند، قاعدتا تحت این عنوان شناخته نمی شوند. از ویژگی­ های ماهوی این نهادها که مبتنی بر هدف آن قابل تعریف است، عهده دار بودن وظایف و خدماتی است که جنبه عمومی دارند و از طرف دیگر در پی مقاصد انتفاعی نیست.

ماهیت, موسسات عمومی, غیردولتی, بنیاد مستضعفان