پروین طاهری - ۱- دانشجوی کارشناسی ارشد، مهندسی معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، ایلام، ایران.
کارن فتاحی - ۲- استادیار گروه تخصصی معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایوان غرب، ایران

مسجد یکی از شاخص ترین بناهای معماری اسلامی است، مطالعه و پژوهش درباره آن به سبب اینکه آغاز معماری در تمدن اسلامی با این بنا است، ضروری می باشد. مسجد جلوه ای از زیبایی های بصری و نمونه بارزی از تلفیق و ارتباط فرم های نمادین با باورهای عمیق اعتقادی در عرصه حیات مادی است که علاوه بر تامین کالبد مکان عبادت با زبان کنایه و اشاره هنر از معرفت دینی و راز و رمز شریعت سخن می گوید، و از این رو اهمیت و قداست ویژه ای برخوردار است. در این مقاله برآنیم تا با روش تحقیق توصیفی _ تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای، با رویکرد استنتاجی الگوی معماری مساجد در ایران را بیان نماییم. در این نوشتار ضمن بیان معانی لغوی و اصطلاحی مسجد و تاریخچه آن، اهمیت و ضرورت، عناصر آن در نهایت به تغییرات روند معماری مساجد در ایران با استفاده از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته شده است. نتایج بررسی ها نشان داد که چهار الگوی شبستانی، یک ایوانی، دو ایوانی و چهار ایوانی در ایران وجود دارد که امروزه در جهان اسلام الگوی چهار ایوانی به عنوان مساجد ایرانی شناخته می شوند.

کلمات کلیدی: مسجد، معماری، محراب، منبر، ایوان.