بررسی تاثیر کاربری های مختلف بر برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک (مطالعه موردی: شهرستان سرایان، خراسان جنوبی)

تغییرات غیر علمی کاربری اراضی می تواند اثرات منفی بر ویژگی های مطلوب فیزیکی و شیمیایی خاک داشته باشد. در همین راستا، تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر کاربری های مختلف (کارخانجات، مرتع، زمین زراعی شامل زعفران و گندم) بر خصوصیات فیزیکی خاک شامل بافت خاک (درصد شن، رس و سیلت) و ویژگی های شیمیایی خاک همچون (pH، هدایت الکتریکی، درصد ماده آلی، کلسیم، منیزیم، کلر، سولفات و نیتروژن) در منطقه سرایان در استان خراسان جنوبی انجام شد. پژوهش انجام شده در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و شش تیمار انجام گرفت. تیمارها شامل کاربری های مختلف از جمله مرتع، کاربری گندم و جو، کاربری زعفران و کاربری صنعتی (کارخانه آسفالت) در سه فاصله ۵۰، ۲۵۰ و ۱۰۰۰ متر بودند. نتایج نشان داد تاثیر کاربری های مختلف برخصوصیات شیمیایی خاک مانند pH، هدایت الکتریکی، کلر، سولفات، نیتروژن، درصد ماده آلی، منیزیم و کلسیم معنی دار است. همچنین اثر کاربری های مختلف بر خصوصیات فیزیکی خاک مانند درصد سیلت و شن معنی دار بود. نتایج تجزیه شیمیایی خاک نشان داد که کارخانه واقع شده در فاصله ۲۵۰ متری سبب افزایش معنی دار pH، هدایت الکتریکی، درصد ماده آلی، کلسیم، منیزیم و کلر خاک شد. همچنین نتایج در مورد کاربری مرتعی و زراعی نشان داد گیاه زعفران بیشترین میزان pH، هدایت الکتریکی، کلر، سولفات و درصد ماده آلی (به ترتیب ۸/۱، ۲/۶، ۳۰، ۱۹/۹۳ و ۰/۵۳) را نسبت به کاربری مرتع و گندم داراست. تاثیر کارخانه آسفالت بر خصوصیات شیمیایی خاک تا فاصله ۲۵۰ متر تاثیر به سزایی در رشد گیاه زعفران داشته در حالی که تاثیر فاصله کارخانه آسفالت بر خصوصیات فیزیکی خاک تا فاصله ۵۰ متر متغیر بود. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد استفاده از تغییر کاربری غیراصولی سبب کاهش شاخص های کیفی و توانایی بهره دهی خاک و گیاه می گردد.

کلیدواژه ها:

تغییر کاربری اراضی ، خصوصیات خاک ، فعالیت های زراعی ، کاربری مرتع