بررسی تعامل تشکل های سیاسی- مذهبی دهه چهل با نهضت روحانیت (نمونه پژوهی: نهضت آزادی ایران، هیئت های موتلفه اسلامی و حزب ملل اسلامی)

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 140

فایل این مقاله در 26 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_IRST-4-7_005

تاریخ نمایه سازی: 20 اسفند 1401

چکیده مقاله:

بررسی شکل گیری و روند نهضت روحانیت در دهه ۱۳۴۰ نشان می دهد این نهضت بر طیف وسیعی از اقشار و طبقات مختلف اجتماعی تاثیر گذاشته و حتی موفق شد از آنان یارگیری نماید. به طوری که نه تنها به تعامل با برخی تشکل ها پرداخت، بلکه زمینه ساز تاسیس برخی تشکل های مبارزاتی شد. نکته قابل توجه اینکه چه عواملی در شکل گیری این تعامل نقش داشتند؟ کدام تشکل ها در این تعامل پیش قدم شدند؟ بررسی سیر مبارزاتی نهضت روحانیت در این دهه حاکی است سه تشکل ذیل نقش پیشگامی در این تعامل ایفا کردند: ۱. نهضت آزادی ایران: این تشکل دانشگاهی در اوایل سال ۱۳۴۰ ش تاسیس و با دستگیری و بازداشت طولانی مدت سران آن از سال ۱۳۴۳ ش، به اغما رفت. ۲. هیئت های موتلفه اسلامی: این تشکل بازاری در بحبوحه تقابل مرجعیت و روحانیت مبارز با هیئت حاکمه در آغاز سال ۱۳۴۲ ش تاسیس و بعد از افشای نقش آن در ترور حسنعلی منصور نخست وزیر، سران آن دستگیر و فعالیت تشکل متوقف شد. ۳. حزب ملل اسلامی: این تشکل نیز با عضویت جمعی از جوانان نوگرای دینی، درصدد مبارزه مخفی با رژیم برآمد که چند ماهی پس از تاسیس در سال ۱۳۴۴ ش، سران آن توسط ساواک شناسایی و دستگیر شده و حزب فروپاشید. این مقاله با رویکرد توصیفی تحلیلی و به روش کتابخانه ای نشان می دهد نهضت روحانیت با عنایت به ماهیت مذهبی و بومی و همچنین رویکردهای ضداستبدادی و به ویژه ضد استعماری خود به سرعت توجه سایر گروه ها و تشکل های سیاسی مذهبی را جلب کرد و موفق شد در تعامل با برخی از آنها، آموزه های نهضت را در میان قشرهای مختلف گسترش داده و از میان آنها یارگیری نماید.

کلیدواژه ها:

نهضت روحانیت ، نهضت آزادی ایران ، هیئت های موتلفه اسلامی ، حزب ملل

نویسندگان

رحیم روح بخش

کارشناسی ارشد تاریخ و پژوهشگر ارشد مرکز اسناد و تاریخ شفاهی شورای عالی آموزش و پرورش.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • الف) اسنادمرکز اسناد انقلاب اسلامی (مراسان)، ش. بازیابی: ۶۶۷، ۱۱۸، ...
  • مرکز اسناد ریاست جمهوری اسلامی ایران (مارجا)، ش. بازیابی: ۶۴۸ ...
  • آرشیو شخصی استاد رحیم نیکبخت ...
  • اسناد انقلاب اسلامی، ج ۱-۵، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ...
  • اسناد نهضت آزادی ایران، ج ۱: جریان تاسیس و بیانیه ...
  • قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک، ج ۲، فیضیه، ...
  • آیت الله سید محمود طالقانی به روایت اسناد ساواک، ج ...
  • آیت الله العظمی سید هادی میلانی به روایت اسناد ساواک، ...
  • عالم جاودان: استاد شهید مرتضی مطهری به روایت اسناد ساواک، ...
  • ب) کتابافراسیابی، بهرام، شرح محاکمات و خاطرات پدر طالقانی در ...
  • امامی، جواد، (تدوینگر)، خاطرات آیت الله مسعودی خمینی، به کوشش ...
  • بادامچیان، علی و علی بنابی، هیئت های موتلفه اسلامی، تهران: ...
  • باقری، علی، خاطرات ۱۵ خرداد: بازار، تهران: دفتر ادبیات انقلاب ...
  • بجنوردی، سیدمحمدکاطم، مسی به رنگ شفق، خاطرات سید محمدکاظم بجنوردی، ...
  • ترکمان، محمد، یادنامه دکتر یدالله سحابی، تهران: انتشارات قلم، ۱۳۷۷ ...
  • دارابی، علی، جریان شناسی سیاسی در ایران، تهران: انتشارات فرهنگ ...
  • دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، ج ۳ و ۴، تهران: ...
  • روحانی، حمید، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ج ...
  • شاخه خارج از کشور نهضت آزادی، مدافعات مهندس بازرگان در ...
  • صحیفه امام (بیانات، پیام ها، مصاحبه ها، احکام، اجازات شرعی ...
  • طالقانی، محمود، یادنامه ابوذر زمان: مجموعه زندگینامه آیت الله طالقانی ...
  • طاهری، رجبعلی، خاطرات رجبعلی طاهری، تهران: دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ...
  • عربانی، جواد و رحیم روح بخش (تدوینگران)، فریادی در تاریکی ...
  • فارسی، جلال الدین، زوایای تاریک؛ خاطرات جلال الدین فارسی، تهران: ...
  • کاظمی، محسن (تدوین گر)، خاطرات احمد احمد، تهران: حوزه هنری، ...
  • مقدسی و دیگران (مصاحبه گر و تدوین کننده)، ناگفته ها، ...
  • مقدم، کاظم، خشونت قانونی، تهران: انتشارات محدث و دفتر نشر ...
  • میثمی، لطف الله، خاطرات لطف الله میثمی، ج۱: از نهضت ...
  • نجاتی، غلامرضا (مصاحبه و تدوین)، خاطرات بازرگان: شصت سال خدمت ...
  • یزدی، ابراهیم (تدوین کننده)، مقاومت در زندان: خاطرات عباس رادنیا ...
  • ج) مقالهحجتی کرمانی، محمدجواد، «حزب ملل اسلامی: خاطره و تحلیل»، ...
  • روح بخش، رحیم، «موتلفه»، میراث فدائیان: مجموعه مقالات همایش بزرگداشت ...
  • روح بخش، رحیم، «میراث آیت الله بروجردی»، فصلنامه گفتگو، ش ...
  • شاه حسینی، حسین، «گفتگو با حسین شاه حسینی»، فصلنامه تاریخ ...
  • شیبانی، عباس، «مبارزات ملی-مذهبی در نیم قرن اخیر در گفتگو ...
  • غنی، مهدی (تدوینگر)، راهی که نرفته ایم: مجموعه مقالات برگزیده ...
  • موسوی بجنوردی، محمدکاظم، «حزب ملل اسلامی»، فصلنامه تاریخ و فرهنگ ...
  • نمایش کامل مراجع