سمیه افسری یگانه - دانشجوی دکتری، گروه علوم باغبانی و زراعی، دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
احمد گلچین - استاد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
مجتبی دلشاد - دانشیار، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
وحید عبدوسی - استادیار، گروه علوم باغبانی و زراعی، دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

استفاده از ضایعات آلی کشاورزی در راستای تولید ورمی کمپوست و کمپوست روشی پایدار برای بهره­گیری مجدد از این ضایعات است. به­منظور بررسی اثر انواع مختلف ورمی کمپوست و کمپوست غنی شده با روی بر عملکرد، کیفیت و محتوای عناصر غذایی کاهو آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت. عامل اول بقایای مواد آلی در سه سطح (ورمی کمپوست ضایعات هویج و چغندرقند و کمپوست خرما)، عامل دوم غنی سازی با روی در سه سطح (صفر، ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ میلی گرم در کیلوگرم) و عامل سوم اختلاط با خاک ضعیف در چهار سطح (صفر، ۲، ۴ و ۶ درصد به صورت وزنی) بودند. نتایج نشان داد اثر غنی سازی بقایای مواد آلی بر رشد و عملکرد کاهو مثبت بود و گیاهان رشد یافته در ورمی کمپوست حاصل از ضایعات هویج نتایج بهتری نسبت به ضایعات چغندر و کمپوست خرما داشتند. ضایعات هویج بیشترین میزان عناصر کم مصرف (Fe, Mn, Zn, Cu) را در بین سه ضایعات استفاده شده داشتند و بالاترین غلظت این عناصر در حالت غنی سازی این ضایعات با روی در غلظت ۲۰۰۰ میلی گرم در کیلوگرم مشاهده شد. بیشترین میزان فسفر (۸۲/۰ درصد) و سطح برگ (۱۵۷ سانتی­متر مربع) در ضایعات هویج غنی­شده با روی ۲۰۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم بدست آمد. بین مقادیر مختلف بقایای آلی نیز، مقادیر ۴ و ۶ درصد بیشترین تاثیر را در رشد و عملکرد کاهو داشتند. به طور کلی غنی سازی بقایای مواد آلی با عناصر معدنی می­تواند نیاز غذایی کاهو را در شرایط گلخانه­ای تامین کند.

کاهو, محتوای عناصر غذایی, ورمی کمپوست