سامان بابازاده - دانشجوی دکتری رشته باستان شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مصطفی ده پهلوان - دانشیار گروه باستان شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران،

به تازگی کاوش­های باستان­شناختی در گورستان شرقی قره تپه­ی سگزآباد منجر به کشف گورهایی متعلق به اواخر هزاره دوم و نیمه نخست هزاره اول پ.م.( عصر آهن ۲ و ۳) گردید. به لطف کاوش­های انجام شده در این گورستان، یافته­هایی در اختیار قرار گرفته که می­توانیم بر اساس آن­ها بخشی از جنبه های اجتماعی زندگی جوامع هزاره اول پ.م ساکن در منطقه را بازسازی نماییم.  گورها یکی از مهمترین بافت­های باستان­شناختی کشف کالاهای شان­زا هستند. در زمینه­ نوع کالاهای شان­زا، تغییرات در نوع و ارزش آن­ها در طول زمان و چگونگی توزیع آن­ها در جامعه­ی عصر آهن ۲ و ۳ منطقه پرسش­ها و ابهامات زیادی وجود دارد. با توجه به مباحث نظری موجود در زمینه­ی ­شان و کالاهای شان­زا و مطالعه­ی یافته­های حاصل از کاوش­های این گورستان نویافته می­توان کالاهایی از قبیل صدف دریایی، مهره های تزیینی از جنس عقیق قرمز و آنتیموان، مهرهای استوانه­ای سبک آشور نو، مهرهای استوانه­ای با طرح هندسی و زیورآلات و ابزار آهنی را به عنوان کالاهای شان­زا در نظر گرفت.  شواهد بدست آمده از این گورستان حاکی از تلاش نخبگان در هزاره اول پ.م. برای حفظ شان و منزلت اجتماعی خود از طریق اختیار کردن دسته­ای جدیدی از کالاهای شان­زا است. این کالاها به عنوان نشانه­ای از پیوند و تعامل با سرزمین­های دوردست می­توانست در حفظ و توسعه­ی شان و جایگاه اجتماعی نخبگان نقش موثری داشته باشند. همچنین یافته­های بدست آمده از این گورستان حاکی از تلاش بخشی از رده­های پایین­تر جامعه برای  افزایش شان اجتماعی خود و بهره­مندی از امتیازات آن است.

عصر آهن, هزاره اول پ.م. قره تپه, سگزآباد, کالای شان زا