نسرین دارابی تبار - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
احمد قارزی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
رسول کرمیانی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

این مطالعه بخشهای مختلف دستگاه تناسلی ماده و تغییرات بافتی این بخشها طی فعالیت سالیانه در سوسمار استپی Trapelus agilis از خانواده Agamidae را بررسی می کند. نمونه های ماده T. agilis در دو فصل بهار و تابستان از منطقه شادگان (جنوب غربی استان خوزستان) جمع آوری شد. نمونه ها با کلروفرم بیهوش و بعد از مرگ (به وسیله تزریق داخل صفاقی سدیم پنتوباربیتون) در آزمایشگاه تشریح شدند. پس از آن دستگاه تولیدمثل آن ها مورد مطالعه ی آناتومیکی قرار گرفته و سپس این دستگاه از بدن جانورخارج شد و مراحل پاساژ بافتی (آبگیری، شفاف سازی، آغشته-سازی و قالب گیری) برروی آن ها انجام شد. در ادامه مرحله برش گیری با میکروتوم دوار، برش های سریالی از دستگاه تولیدمثلی ماده تهیه شد. اسلایدهای آماده شده با روش هماتوکسلین- ائوزین (H&E) رنگ آمیزی گردیدند و سپس به وسیله ی میکروسکوپ نوری مورد مطالعه بافت شناسی قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد سوسمار ماده T. agilis در اوایل فصل بهار از خواب زمستانی بیدار شده و با تغذیه از حشرات موجب بالا رفتن قدرت بدنی خود برای ورود به فاز تولید مثل می شوند. نتایج بافتی نشان داد که تخمدان های سوسمار در فصل بهار شروع به افزایش حجم می کند و در ماه های (فروردین و اردیبهشت) دارای تعداد زیادی فولیکول و در ماه های (خرداد و تیر) آماده تخمک گذاری می گردد.

آگامای استپی, تخمدان, اویداکت