یعقوب موسوی - دانشیار جامعه شناسی دانشگاه الزهرا
محمد قاسمی - استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی
انور مصطفوی - دانشجوی دکتری

مطالعه شهر نیازمند پرداختن به ابعاد اجتماعی- فرهنگی بافت و محیط اسکان و فعالیت شهری هم زمان با رویکرد فیزیکی و یا کالبدی- فضایی است. قبل از هرگونه مداخله و مشارکت در بافت کالبدی شهر ضروری است منضمات اجتماعی و فرهنگی پیوست بدان نیز مورد تحقیق قرار گیرد. با اتخاذ رویکرد اجتماعی و فرهنگی به شهر، مسئله ساختن شهر به چگونه ساختن و برای چه کسانی ساختن تغییر پیدا می کند و توجه از ساختارها به کارکردها معطوف می شود. این مقاله درصدد است با تاکید بر زمینه های اجتماعی – فرهنگی موثر بر روند نوسازی بافت های فرسوده به علل و چرایی تاخیر در این فرایند در کلان شهر تهران و هسته مرکزی یعنی منطقه ۱۲ بپردازد. پژوهش به شیوه کیفی و با استفاده از روش متداول توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. نمونه گیری جمعیت ساکن در نواحی تعریف شده بافت فرسوده منطقه ۱۲ به صورت هدفمند و نظری انجام پذیرفته است. با کاربرد روش گراند تئوری و ۱۶ نمونه مصاحبه عمیق با ساکنین و مدیران شهری و کارشناسان اجتماعی و فرهنگی؛ ارزش ها و هنجارهای پشتیبان و یا بازدارنده در مشارکت شهروندان در روند نوسازی مورد تحقیق قرار گرفته و سپس به کمک مقوله های تعیین شده موارد کدگذاری و مفهوم سازی شد. نتایج حاصل نشان می دهد که سیطره انگیزه های اقتصادی و کسب سود عامل مهم در کاهش اعتماد اجتماعی در بین شهروندان و مانع عمده در مشارکت نوگرایانه در فرایند نوسازی است. این عوامل در کنار فقر، سالخوردگی و مهاجرپذیر بودن بافت فرسوده و عدم نهادسازی توسعه یافته عامل عمده در کاهش کیفیت زندگی در بافت و موجب تاخیر در سرعت و رشد فعالیت های نوسازی بوده است.

بافت فرسوده شهری, تهران, زمینه اجتماعی و فرهنگی, سنت گرایی, نوسازی و بهسازی شهری