مطالعه تطبیقی نقوش هندسی نمادین در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی با بقعه شیخ امین الدین جبرائیل

بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی که ساخت آن از سال ۷۵۳ ه.ق آغاز شده و در دوران صفویه قسمت های مختلفی به آن افزوده شده است ، از بزرگترین و زیباترین مجموعه های آرامگاهی معماری اسلامی در ایران بشمار می رود. این مجموعه از نظر معماری و تزئینات بسیار چشمگیر و بی نظیر است . بقعه شیخ امین الدین جبرائیل پدر شیخ صفی ، که در دهکده کلخوران اردبیل واقع است نیز از حیث معماری و تزئینات درخور توجه است .محور اصلی این مقاله ، مطالعه تطبیقی نقوش هندسی این دو بنا است که از نظر نمادین در بردارنده تفکرات عرفانی و شیعی عصر صفوی هستند و تا کنون در هیچ پژوهشی با یکدیگر مقایسه نشدهاند. روش تحقیق در این مقاله توصیفی -تحلیلی و مطالب ، از طریق مطالعات میدانی و کتابخانه ای گردآوری شده است . در این مقاله ابتدا نقوش پرتکرار هندسی موجود در تزئینات این دو بنا انتخاب، و سپس تعدادی از آنها که با توجه به استفاده از اعداد نمادین وجه رمزی بیشتری داشتند به صورت تطبیقی با هم مقایسه شدهاند. مقاله حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که نقوش استفاده شده در تزئینات بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و بقعه پدرش شیخ جبرائیل حاوی چه نمادهایی هستند؟ و آیا این نمادها با توجه به وابستگی نسبی این شیوخ شباهت هایی باهم دارند یا خیر؟ در انتهای پژوهش حاضر، مشخص گردید با توجه به آن که مجموعه شیخ پسر، در دوران رواج و رسمیت مذهب تشیع ساخته و تکمیل شده است و مقبره شیخ پدر در زمان رواج تصوف، مجموعه شیخ صفی دارای نمادهای هندسی شیعی بیشتری بوده و این درحالی است که مقبره شیخ جبرائیل بیشتر دارای نقوش هندسی نمادین صوفیانه است و اعتقادات شیعی در این بقعه بیشتر در قالب کتیبه نویسی تجلی پیدا کرده اند.

کلیدواژه ها:

مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی ، مقبره شیخ امین الدین جبرائیل ، مذهب شیعه ، نقوش نمادین ، تزئینات معماری اسلامی