ایمان میرشجاعیان حسینی - موسسه عمران و توسعه رضوی، بنیاد بهره وری موقوفات آستان قدس رضوی، مشهد، ایران
مهلا جلایری جوارشگ - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مهندسی معماری، موسسه آموزش عالی خاوران، مشهد،ایران
مرضیه رحمتی خادر - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مهندسی معماری، موسسه آموزش عالی خاوران، مشهد، ایران

ایران، سرزمینی با وسعتی پهناور و ارزشمند، در دوره های مختلف تاریخی ، نقش مهمی در تحولات تاریخی ، فرهنگی و به ویژه تولید آثار هنری ایفا نموده است . از عوامل موثر در شکوه و زیبایی معماری ایران به ویژه در دوران اسلامی به تزئین و آرایش بناها می توان اشاره کرد. توجه به معنا از ارکان اصلی معماری اسلامی است . تزیینات در بناها از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند که در دوره های مختلف و با توجه به تحولات اجتماعی و فرهنگی ، خود را به صورت های گوناگون و هماهنگ با بنا آشکار می سازند. معماری و تزئینات وابسته به آن در ایران زمین همواره دارای اهمیت بوده و در ادوار مختلف دارای ویژگی های خاص خود است . هنر کاشی کاری به دنبال تکامل شیوه های سفالگری به وجود آمد و مانند سایر هنرها در اثر گذر زمان دچار تغییرات شایان توجهی شده است ، لذا بررسی آن امری ضروری برای علاقمندان و پژوهشگران این هنر می باشد. از هنگام ابداع کاشی و در ادوار گذشته ، کاشی کاری به نحو گسترده ای برای جلوه بخشیدن به سطوح بناهای ایران مورد استفاده قرار می گرفت . کاشی کاری در ایران و در طول حکومت صفویه ، بعنوان یک هنر تزیینی به اوج تحول و توسعه خود رسید. امروزه نیز از این هنر بعنوان یکی از اصیل ترین هنرها، درمعماری داخلی استفاده می شود. در پژوهش پیش رو به بررسی نقوش منقش در کاشی کاری بر اساس دوره های مختلف معماری پرداخته خواهد شد. روش گرد آوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای همچنین روش تحقیق نیز از نوع توصیفی -تحلیلی انجام می شود و در تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تطبیقی استفاده می شود. بررسی اسناد و مدارک مکتوب ضمن مراجعه منابع و مآخذ موجود، در تجزیه تحلیل ها سعی شده ابعاد مختلف مساله مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان دادند که هر زمان صحبت از کاشی کاری به میان می آید همه دوره صفویه را شاخص می دانند اما، در دوره زندیه هم با وجود اینکه رنگ و فرم و فضای تزئین کاشی به کلی با دوره های قبل متفاوت شد و فرمها و رنگها از اسلیمی ها و ختایی ها با رنگ های فیروزهای و طلایی جای خود را به نقش گلها و پرندگان با رنگهای زرد و صورتی دادند، اما هنوز هنرمند با احتیاط و تفکر آنها را به کار میبرده است . اما با گذشت زمان و ورود به دوره قاجاریه به علت تبادلات بسیار فرهنگی و اجتماعی با اروپا، حجم زیادی از عناصر هنر اروپایی وارد ایران شده و هنرمند با شهامت از آنها در آثار خود بهره گرفته است .

نقوش، کاشی کاری ، معماری ، صفویه ، زندیه ، قاجار