بررسی مولفه های تاثیرگذار در ساختار گنبدها در شیوه معماری رازی و آذری (نمونه موردی مسجد جامع اصفهان و گنبد سلطانیه )

گنبد شاخص ترین عنصر معماری ایرانی و یکی از بخش های ناگسستنی از آن است که موجب هویت بخشی به معماری ایرانی می شود. این عنصر معماری طی سالیان متوالی در ادوار مختلف تاریخی ایران به تکامل رسیده است . معماران ایرانی در نهایت چیره دستی و قدرت تخیل فراوان، مطابق روحیات و احساسات خود و جامعه انواع گنبد را به دنیای معماری هدیه کردند. برای اجرای این نوع پوشش دایره شکل بر روی یک ته رنگ مربع از روشهای گوناگونی استفاده می شد که با اجزای خود تکامل یافته و به حد انتهای خود که انتهای گنبد بود می رسیدند. به دلیل کمبود چوبهای استوار و بلند که در حقیقت عنصر اصلی پوشش تخت می باشد و یا نبود امکانات آوردن چوب، سبب شد که پوشش گنبد ساخته شود؛ خصوصا در دهانه های وسیع تر که جای پوشش زیرین را بگیرد. دلایل استفاده از گنبد در معماری ایرانی این بود که ایرانیان اصولا از ساختمان با ستونهای زیاد خوششان نمی آمد و برای اینکه یک فضای مسقف بزرگ بدون ستون ایجاد کنند از شیوه نیارشی گنبد استفاده می کردند. دلیل انتخاب دو شیوه رازی و آذری برای این است که در چهار دوره معماری اسلامی (خراسانی ، رازی ، آذری و اصفهانی ) بعد از سبک رازی در ساخت بناها به گونه ای انقلاب به وجود آمد و ساختمان سازی تغییرات عمدهای کرد. مطالعه حاصل با روش توصیفی تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای عنصر گنبد را در معماری شیوه رازی و آذری مورد بررسی و مقایسه قرار می دهد تا کارهای انجام شده تا کنون در مبحث گنبد در شیوه رازی و آذری در کنار هم مقایسه شوند تا نتیجه ای در خور معماری ایران به دست آید.

کلیدواژه ها:

معماری گنبد ، معماری اسلامی ، سبک رازی ، سبک آذری ، مسجد جامع اصفهان ، گنبد سلطانیه .