جواد ایروانی - عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

از ادعاهای مطرح ­شده علیه قرآن، ادعای فقدان نظام های اجتماعی از جمله؛ «نظام اقتصادی»­_  به مفهوم سازمانی معرفتی، بینشی و دانشی مشخص و نظام یافته پیرامون اقتصاد­_  در قرآن است. این جستار که به شیوه توصیفی­_ ­تحلیلی و روش کتابخانه ای سامان یافته، درصدد پاسخ به این ادعا و ارائه موجز مجموعه «نظام اقتصادی قرآن» و تبیین چیستی و قلمرو آن است. یافته های تحقیق نشان می دهد که قرآن به علت جامعیت در عرصه رسالت خود؛ یعنی «هدایت انسان»، به تبیین مبانی و چارچوب های کلی علوم انسانی پرداخته است، اما علوم طبیعی به ­عنوان پیش نیاز پیشرفت و آبادانی، در قلمرو «مطالبات قرآن از بشریت» جای می گیرد و نه رسالت قرآن. دانش اقتصاد به مفهوم گسترده خود هر دو بخش را دربرمی گیرد: بخش مربوط به علم اقتصاد به مفهوم خاص آن که براساس «روش تجربه» به کشف روابط علی­ _ ­­ معلولی بین پدیده ها پرداخته که به «مطالبه قرآن از بشریت» بازمی گردد و بخش مربوط به مبانی جهان بینی و انسان شناختی، مبانی مکتبی، حقوق و اخلاق اقتصادی و نیز کشف آن دسته از روابط علی­ _ ­ معلولی اقتصادی که از حیطه تجربه و دانش بشری خارج است، مشمول «رسالت قرآن» بوده و آیات فراوانی از قرآن به ارائه آن ها پرداخته که در این جستار، کلیت آن با استناد به آیات بیان شده است. مقایسه موردی بین یکی از زیرنظام های اقتصاد، به ­عنوان نمونه­، نشان از برتری نظام اقتصادی قرآن نسبت به محصولات اندیشه بشری دارد.

علم اقتصاد, اقتصاد اسلامی, مبانی اقتصاد قرآنی, نظام اقتصادی قرآن