سید حیدر اشرف آل طه - استادیار گروه زبان عربی، مرکز زبان دانشگاه امام صادق (ع)

پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که چرا  امام علی(ع) با وجود ذم و نکوهش خودستایی، گاهی در نهج­ البلاغه از خود تعریف و تمجید کرده است. در این پژوهش که با رویکرد توصیفی­_ تحلیلی و روش گردآوری کتابخانه ای انجام پذیرفته، با بررسی و تحلیل فضای فکری، اجتماعی و سیاسی جامعه زمان صدور سخنان یادشده، این نتیجه به دست آمده است که این سخنان، نه تنها مصداق خودستایی مذموم نیست، بلکه ضرورتی ناگزیر بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که یکی از راه های آشکار پاسخ به این پرسش، بررسی فضای صدور سخنان امام(ع) است. اوضاع فکری و اعتقادی خاص جامعه اسلامی که از سویی، ناشی از منع نقل حدیث و محدودیت اهل بیت(ع) پس از وفات پیامبر اکرم(ص) است و از سوی دیگر، براثر تبلیغات شدید مخالفان و دشمنان علیه اهل بیت(ع) و به ­­ویژه علیه شخص امام علی(ع) پدید آمده است، ضرورت معرفی خود، اهل بیت(ع)، گوشزد کردن هدایتگری آنان، اشاره به رابطه نزدیک خود با پیامبر اکرم(ص)،  نیز دفاع از خویش در برابر هجمه های شدید معاویه و برای نمونه اشاره به علم و دانایی خویشتن را به وجود آورده است. همچنین ذکر شجاعت و پیشینه حضور در جنگ برای انگیزه بخشی به سپاهیان و تضعیف روحیه دشمن از دیگر مسائلی است که گفتن چنین سخنانی را ضرورت بخشیده است.

فخریات امام علی(ع), فضای صدور فخریات, نهج البلاغه, خودستایی پسندیده