ایمان صالح - استادیار پژوهشی بخش تحقیقات جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یاسوج، ایران
مجید خزایی - استادیار پژوهشی بخش تحقیقات جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یاسوج، ایران
حمیدرضا پیروان - دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
بهروز واعظی - مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یاسوج، ایران

فرسایش خاک و رسوب گذاری از معضلات اصلی در اغلب حوزه های آبخیز ایران محسوب شده و موجب محدودیت های اساسی در دستیابی به توسعه پایدار می شوند. ارزان ­ترین و مناسب­ ترین راه حفاظت خاک، استفاده از پوشش گیاهی است و لذا در پژوهش حاضر، به بررسی تاثیر ارتفاع، سطح و تراکم پوشش گیاهی ماشک علوفه­ ای مراغه و ماشک گلشن بر کاهش رواناب و رسوب پرداخته شده است. این آزمایش با استفاده از کرت های استاندارد با ابعاد ۱.۸×۲۲ متر، شیب نه درصد و جهت شیب شرقی به انجام رسید، به­ طوری که در مجموع نه کرت آزمایشی شامل سه تیمار و سه تکرار در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی نصب و اجرا شد. نمونه برداری رواناب از مخزن­ های موجود در انتهای هر کرت انجام و پارامترهای پوشش گیاهی شامل سطح تاج پوشش، تراکم بوته و ارتفاع گیاه در هر نوبت نمونه ­برداری، اندازه­ گیری شد. سپس، میانگین پارامترهای اندازه ­گیری شده با استفاده از آزمون دانکن مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. بیشترین کاهش حجم رواناب (۹۷ درصد) و غلظت رسوب (۹۴ درصد) برای تیمار ماشک مراغه به­ دست آمد. همچنین، مشاهده شد که خصوصیات گیاهی نظیر سطح تاج پوشش و تراکم پوشش گیاهی همبستگی عالی با کاهش رواناب و رسوب و در نتیجه حفاظت آب و خاک دارند. بنابراین، انتخاب رقم و گونه گیاهی، یک گام مهم در افزایش کارایی این روش بیولوژیک به شمار می­ رود. بر اساس یافته های این پژوهش، به منظور حفاظت آب و خاک و نیز کمک به معیشت ساکنین حوزه آبخیز، استفاده از گیاهان علوفه­ ای دیم سازگار با شرایط اقلیمی هر منطقه توصیه می ­شود و گیاه انتخابی باید خصوصیات مناسب گیاهی مانند سیستم ریشه ­ای و ساقه قوی و متراکم و نیز سطح پوشش مناسب داشته باشد. همچنین، انجام آبیاری اولیه و آبیاری در مراحل مهم رشد گیاه علوفه ­ای دیم مورد استفاده در شرایط خشکسالی و کم ­بارش توصیه می­­ شود.

چم خانی, حفاظت خاک, روش های بیولوژیک, فرسایش, کرت های آزمایشی