بررسی تطبیقی و انتقادی عناصر داستانی در منظومه های هفت پیکر نظامی، هشت بهشت امیرخسرو دهلوی، یوسف و زلیخا و لیلی و مجنون جامی

بخش عظیمی از خلاقیت­های هنری، به خصوص در متون کلاسیک، صرف آفرینش منظومه­ هایی شده است که قدرت آفرینش، تخیل و قصه ­پردازی شاعران را نشان می­دهد. در پژوهش حاضر با در نظر گرفتن هفت­ پیکر نظامی، هشت بهشت امیرخسرو، یوسف و زلیخا و لیلی و مجنون جامی به بررسی تطبیقی و انتقادی این منظومه­ ها پرداخته شده است. نتایج نشان می­ دهد که تاویل­ پذیری، روابط علی و معلولی مستحکم، ساختار قصه در قصه، غافل­گیری در پایان داستان از ویژگی­ های پیرنگ در هفت پیکر نظامی است. برخلاف نظامی، داستان­های هشت بهشت روابط علی و معلولی مستحکمی ندارند و پیرنگ داستان­ها اغلب طرح یک چیستان و در نهایت رمزگشایی آن است. در طرح داستان­های جامی اصراری برای ایجاد گره نیست. اغلب شخصیت­های محوری این منظومه­ ها زنان هستند که در این میان، زنان هفت ­ییکر اغلب بسیار باحیا، بی ­باک و اندیشمند هستند و در مقابل آن، زنان منظومه هشت بهشت اغلب شهوت­ران، مکار و خیانتکارند. زنان در منظومه­ های جامی نیز منفعل و مطیع قدرت مردان (پادشاهان، وزراء، پدر و...) هستند. نظامی به توصیف طبیعت و فضای داستان اهمیت ویژه ای داده است در صورتی که امیرخسرو به وصف مکر زنان و خیانت­ های آنها توجه بیشتری کرده است. منظومه ­های جامی حد فاصل میان این دو شاعر است و فضاسازی جامی در حوادث داستان، متناسب و در القای مفاهیم مد نظر شاعر بسیار موثر است.

کلیدواژه ها:

بررسی عناصر داستانی ، هفت پیکر ، هشت بهشت و هفت اورنگ ، یوسف و زلیخا ، لیلی و مجنون