پرویز گودرزی مکری - دانشجوی دکتری اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
رضا درویش زاده - گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
بهرام ملکی زنجانی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
مرجان جنت دوست - دانشجوی دکتری ژنتیک و به نژادی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

تخمین تنوع ژنتیکی و آگاهی از روابط خویشاوندی ژنوتیپ­ها یک عامل مهم در پیشبرد و اجرای برنامه­های به­نژادی است و بدون آن اصلاح ژنتیکی موثر و مطلوب قابل دستیابی نمی­باشد. به منظور تخمین تنوع ژنتیکی انواع مختلفی از سیستمهای نشانگری توسط اصلاحگران گیاهی استفاده میشوند که ازجمله آن­ها میتوان به نشانگرهای ریخت­شناسی، بیوشیمیایی و مولکولی اشاره کرد. در این مطالعه، تنوع ژنتیکی ویژگی­های شیمیایی در ۵۵ لاین خویش آمیخته نوترکیب حاصل از تلاقی ژنوتیپ­های SPT۴۰۶ (والد پدری) و Basma Seres ۳۱ (والد مادری) بررسی شد. از برگ­های میانی (کمر برگ) هر لاین در هر تکرار تعداد ۲۰ برگ بطور تصادفی انتخاب و درصد عناصر شیمیایی از قبیل کلر، محتوای قند، نیکوتین و محتوای خاکستر به روش پیشنهادی CORESTA تعیین گردید. تجزیه واریانس نشان داد که بین لاین­های مورد بررسی در رابطه با تجمع کلر در برگ و مقدار نیکوتین اختلاف آماری معنی­داری وجود دارد. تجزیه همبستگی نشان داد همبستگی منفی و معنی­دار بین صفات قند و نیکوتین و همبستگی مثبت و معنی­دار بین صفات قند و خاکستر وجود دارد. تجزیه به مولفه­های اصلی نشان داد که تعداد سه مولفه از چهار مولفه اصلی بیشترین نقش را در تبیین تنوع موجود در بین افراد دارند. همه صفات بغیر از صفت تجمع کلر در برگ همبستگی منفی با مولفه اول نشان دادند. در تجزیه خوشه­ای به روش وارد، جمعیت مورد مطالعه در چهار گروه مجزا گروه­بندی شدند. نتایج مقایسه میانگین صفات در گروه­های حاصل از تجزیه خوشه­ای با استفاده از آزمون SNK در سطح احتمال یک درصد نشان داد که افرادی که در گروه یک قرار دارند از نظر اکثر صفات مورد مطالعه دارای مقادیر بیشتر هستند. بر اساس پژوهش اخیر، تنوع ژنتیکی گسترده­ای برای صفات محتوای نیکوتین و کلر در جمعیت مورد بررسی مشاهده شد که می­تواند در برنامه­های به­نژادی توتون شرقی مورد استفاده قرار گیرد. تولید واریته­های مطلوب با کاهش متوسط هزینه­های تولید درآمد کشاورزان را افزایش می­دهد.

تجزیه خوشه ای, تجزیه همبستگی, محتوای نیکوتین و کلر