ابراهیم خدایار - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
عاطفه هومان - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس تهران

تحلیل و صورت­بندی رمانتیسم اجتماعی در شعر گل­ رخسار صفی ­اوا  ابراهیم خدایار*عاطفه هومان** چکیده گل­رخسار صفی­اوا (تولد ۱۹۴۷م) یکی از برجسته­ترین نمایندگان رمانتیسم اجتماعی معاصر تاجیک است. وی با پرداختن به دردهای مردم و یادآوری شکوه و عظمت کشورش، روحیه­ی اعتراض را در هم­وطنانش تقویت می­کند. پرسش های اصلی پژوهش این است که چه عواملی در عطف توجه گلرخسار به رمانتیسم اجتماعی نقش داشته و مولفه­های بازنمایی شده ی رمانتیسم اجتماعی در دیوان­ او کدام­اند؟ کدام یک از این مولفه­ها در اشعار شاعر نمود بارزتری دارد و در روند شکل­گیری فردیتش نقش بیشتری ایفا کرده است؟ تحلیل اشعار شاعر براساس میراث بنیادهای نظری مکتب رمانتیسم و جریان رمانتیسم اجتماعی نشان داد که عوامل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی حاکم بر تاجیکستان در دوران شوراها، در عطف توجه شاعر به رمانتیسم اجتماعی نقش داشته ‎است. مولفه­های بازنمایی­شده ی رمانتیسم اجتماعی در شعر او مضامین ناسیونالیستی و وطنی، اعتراض به مسائل سیاسی و اجتماعی و فرهنگی، خودآگاهی، ارزش­های اخلاقی، توجه به مسائل و مشکلات زنان، پرداختن به عقاید دینی، امید و آرمان­گرایی و در پایان دعوت به مبارزه، آزادی­خواهی و بیداری است. وضعیت اجتماعی- سیاسی و شکایت و انتقاد از آن، ضمن توجه به مفاهیم ناسیونالیستی در اشعار او نمود بارزتری دارد. شاعر در تمام اشعارش با پناه­ بردن به خاطرات قومی ملی حس نوستالژیک عمیقی در مخاطب خود نسبت به وطن با تمام ابعاد آن ایجاد می­کند و با تمرکز بر این موضوع بر لزوم خودآگاهی و خودشناسی ملی به فردیت میرسد، به­گونه­ای که می­توان او را «شاعر دردهای ملی» نامید.  * دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس hesam_kh۱@modares.ac.ir (نویسنده ی مسئول)** دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس atefehhooman۲۲@modares.ac.ir تاریخ دریافت مقاله: ۹/۳/۱۴۰۱                   تاریخ پذیرش مقاله: ۱۴/۶/۱۴۰۱

رمانتیسم اجتماعی, شعر معاصر تاجیک, گل­رخسار صفی ­اوا