پیوستگی و ارتباط بین معنا و مصداق در سنگ قبور دوران اسلامی ایران (مطالعه موردی قوچ و شیر سنگی)

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 188

فایل این مقاله در 26 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JARCS-14-3_008

تاریخ نمایه سازی: 6 اسفند 1401

چکیده مقاله:

سنگ قبرهای موجود در گورستان­ها را شاید بتوان یکی از پیچیده­ترین آثار هنری بشری از نظر معناشناختی در ورای آنها دانست؛ چرا که این دسته از آثار با مهمترین و دردناکترین واقعه زندگی انسان یعنی مرگ و آخرت سر و کار دارند. سنگ مزارات چه از لحاظ فرم کلی و چه از منظر نقوش قرار گرفته بر روی آنها، از تنوعات زیادی برخوردار هستند؛ به طوری که مطالعه ریخت­شناسی سنگ قبور و واکاوی نگاره­های انسانی، حیوانی، گیاهی، هندسی و ... قرار گرفته بر روی آنها، در کنار هم  اطلاعات ارزشمندی را در ارتباط با باورها و اعتقادات مذهبی ایرانی - اسلامی، جامعه­شناختی تاریخی، فرهنگ­شناسی و ... در اختیار قرار می­دهد. سنگ قبرها، بنا بر اعتقادات و باورهای مذهبی و فرهنگ و جغرافیای هر منطقه، از تنوع چشمگیری برخوردار هستند. از جمله مهم­ترین این دسته از سنگ قبرها از منظر معناشناختی و باورهای اسطوره­ای، قوچ­ها و شیرهای سنگی هستند که عموما در نیمه غربی ایران و بالاخص در شمال غرب و غرب ایران یافت می­شوند. شکل و هیبت این سنگ قبرها، علاوه بر معانی اسطوره­شناختی و کهن الگویی نسبت به هنر و آیین ایران باستان، نمادی از قدرت، صلابت، شجاعت، بزرگی، جایگاه اجتماعی و ابهت شخص متوفی هستند. این مقاله به شیوه توصیفی – تحلیلی و با توجه به مطالعات میدانی و کتابخانه­ای، به دنبال کشف هم­سویی بین فرم یا حجم با نقوش و تزئینات یا همان ارتباط بین معانی و مصادیق در سنگ قبور نوع قوچ سنگی و شیر سنگی موجود در گورستان­های دوران اسلامی ایران است. بررسی­ها نشان می­دهد که سنگ قبرهای قوچ و شیر خود نمادی از بزرگی، رشادت، قهرمانی، بزرگی و شجاعت بوده و تمامی نقوش فرعی قرار گرفته بر روی بدنه این آثار نیز، به نوعی بازگوکننده و تداعی کننده این صفات و معانی بوده و در ارتباط و وابستگی کامل با حجم یا ریخت سنگ­ قبرها هستند.

نویسندگان

اسماعیل معروفی اقدم

گروه باستان شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

کریم حاجی زاده

گروه باستان شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

رضا رضالو

گروه باستان شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

بهروز افخمی

گروه باستان شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • آموزگار، ژاله، (۱۳۸۸)، تاریخ اساطیری ایران، تهران، سمتاخوان اقدم، ندا، ...
  • اوستا، (۱۳۷۱)، کهن ترین سرودها و متن های ایرانی، گزارش ...
  • بزرگ­نیا، زهره، (۱۳۸۹)، «سنگ های مزار در گورستان­های کهن»، مجله ...
  • بیگدلی، محمدرضا، (۱۳۶۹)، ترکمن های ایران، چاپ اول، تهران، لیتوگرافی ...
  • پوپ، آرتور،(۱۳۸۷)، سیری در هنر ایران از دوران پیش از ...
  • تناولی، پرویز،(۱۳۸۸)، سنگ قبر، چاپ اول، تهران، بن­گاه ...
  • تناولی، پرویز، (۱۳۹۲)، تاریخ مجسمه­سازی در ایران، چاپ اول، تهران، ...
  • جلالی، شراره، جوانی، اصغر، قانی، افسانه، (۱۳۹۷)، «معرفی برخی مولفه ...
  • جلودار، محبوبه، حسینی، هاشم، شاطری، میترا، (۱۳۹۴)، «بررسی کاربرد گرز ...
  • حمزه نژاد، مهدی، خراسانی مقدم، صبا، (۱۳۹۱)، «گونه­شناسی مزارهای اسلامی ...
  • خسرونژاد، پدرام، (۱۳۷۷)، «سنگ های مزار از پنجره مردم­شناسی هنر»، ...
  • دادور، ابوالقاسم، موذن، فرناز، (۱۳۸۸)، «بررسی نقوش بافته های بختیاری»، ...
  • ذوالقرنین، دکن، (۱۳۹۲)، دانشنامه جهان اسلام، ترجمه غلامعلی حداد عادل، ...
  • رسمی، عاتکه، (۱۳۹۱)، «نقش ایرانیان در پیدایش نماد پزشکی»، فصلنامه ...
  • رضا دوست، کریم، مومبینی، محمدعلی، (۱۳۹۰)، «بررسی عوامل موثر بر ...
  • سرلو، خوان ادوارد، (۱۳۸۸)، فرهنگ نمادها، ترجمه مهرانگیز اوحدی، تهران، ...
  • شهروئی، سعید، (۱۳۹۴)، «رستم، شخصیتی اسطوره­ای یا حماسی»، ادب پژوهی، ...
  • علی­نژاد، روجا، (۱۳۹۳)، «سفیدچاه، نمایه­ای فراتر از یک گورستان»، نشریه ...
  • فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۷۴)، شاهنامه، جلد ۱ و ۲، تصحیح ژول ...
  • قربانی، عاطفه، یزدانی راد، علی، براتی ارداجی، طاهره (۱۳۹۷)، «بررسی ...
  • قنبری عدیوی، عباس، (۱۳۹۳)، شیر سنگی، پژوهشی درباره شیر سنگی ...
  • قهرمانی، فاطمه، (۱۳۹۶)، «نمادشناسی ابزار در شاهنامه فردوسی»، فصلنامه زیبایی ...
  • کارنگ، عبدالعلی، (۱۳۷۷)، آثار باستانی آذربایجان، جلد اول، تهران، انجمن ...
  • مختاریان، بهار، شکری، بهار، (۱۳۹۰)، «نقش قوچ در آیین­های وابسته ...
  • مرشدی­زاد، علی، (۱۳۸۷)، «نمادها و آیین­ها در ایران پس از ...
  • مولایی، چنگیز، (۱۳۸۲)، بررسی فروردین یشت (سرود اوستایی در ستایش ...
  • نیکویی، علیرضا، بهزاد، برکت، معصومه غیوری (۱۳۹۴)، «بازنگری روایات تاریخی ...
  • هال، جیمز، (۱۳۹۰)، فرهنگ نگاره­ای نمادها در هنر شرق و ...
  • هال، جیمز، لوچیک، جوزه، (۱۳۸۰)، گلیم، ترجمه شیرین همایون­فر و ...
  • هفشجانی، سجاد، (۱۳۹۵)، پژوهشی پیرامون نقوش آیینی سنگ قبرهای شهر ...
  • همایی، جلال­الدین، (۱۳۶۲)، التفهیم الوائل ضاعه التنجیم، تهران، بابک ...
  • هیس، هافمن رینولدس، (۱۳۴۰)، تاریخ مردم شناسی، ترجمه ابوالقاسم طاهری، ...
  • یاحقی، محمدجعفر، (۱۳۸۸)، فرهنگ اساطیر و داستان واره ها در ...
  • یونگ، کارل گوستاو، (۱۳۵۲)، انسان و سمبول­هایش، ترجمه ابوطالب صارمی، ...
  • Ağasioglu, F. ۲۰۱۳. DAŞBABA, TÜRKÜN DAŞ YADDAŞI. Baki. Hərbi Nəşriyyat ...
  • __________. ۲۰۱۳. DAŞBABA, TÜRKÜN DAŞ YADDAŞI. Baki. Hərbi Nəşriyyat ...
  • Akhavan-Aghdam, N. ۲۰۱۳. "Iconographical Interpretation of Hunting Scenes in Sassanid ...
  • Ali Nejad, R. ۲۰۱۳. "Safidchah, a profile beyond a cemetery", ...
  • Amozgar, J. ۲۰۰۸. Mythological History of Iran, Tehran, Samt. [In ...
  • Avesta. ۱۳۷۱. the oldest Iranian hymns and texts, report and ...
  • Bigdeli, M. ۱۹۹۰. Turkmens of Iran, first edition, Tehran, Tehran ...
  • Bozorgnia, Z. ۲۰۱۰. “tombstones in ancient cemeteries”, Memar Magazine, No. ...
  • Dadvar, A, Mozen, F. ۲۰۰۸. "Investigation of Bakhtiari's Bayefte motifs", ...
  • Ferdowsi, A. ۱۹۹۵. Shahnameh, Volumes ۱ and ۲, corrected by ...
  • Ghahremani, F. ۲۰۱۶. "The Symbolism of Tools in Ferdowsi's Shahnameh", ...
  • Ghazaryan, M. ۱۹۸۵. Armenian Carpets. Sovietsky Khudozhnik ...
  • Ghazaryan, M. ۱۹۸۵. Armenian Carpets. Sovietsky Khudozhnik ...
  • Ghorbani, A, Yazdani Rad, A, and Barati, T. ۲۰۱۷. "An ...
  • Hafeshjani, S. ۲۰۱۶. a research on the ritual motifs of ...
  • Hall, J, Luchik, J. ۲۰۱۰. Glim, translated by Shirin Homayoun ...
  • Hall, J. ۲۰۱۱. Pictorial Anthology of Symbols in Eastern and ...
  • Hamze-Nejad, M. Khorasani Moghadam, S. ۲۰۱۳. "Typology of Islamic tombs ...
  • Hayes, H.R. ۱۹۶۱. History of Anthropology, translated by Abolqasem Taheri, ...
  • Homaei, J. ۱۹۸۳. Al-Tafhim Al-Wael Ghaeh al-Tanjim, Tehran, Babak ...
  • Jalali, S. Javani, A. and Qani, A. ۲۰۱۷. "Introduction of ...
  • Jolodar, M. Hosseini, H. and Shatari, M. ۲۰۱۴. "Investigation of ...
  • Jung, C.G. ۱۹۷۳, Man and His Symbols, translated by Abutaleb ...
  • Karang, A.A. ۱۹۹۸. Antiquities of Azerbaijan, first volume, Tehran, National ...
  • Khazaei, M. ۲۰۰۸. "The role of the lion, the image ...
  • Khosronejad, P. ۱۹۹۸. "Tombstones from the window of the anthropology ...
  • Margarian. A. H. ۱۹۸۶. Introduction in: Azatian, V.G. Armenian Rugs. ...
  • Mokhtarian, B, Shokri, B. ۲۰۱۳. "The role of the ram ...
  • Mollaie, C. ۲۰۱۲. a review of Farvardin Yasht (Avesta hymn ...
  • Morshedizad, A. ۲۰۰۷. "Symbols and Rituals in Iran after the ...
  • Nikouei, A, Behzad, B, and Masoumeh G. ۲۰۱۴. "Reviewing the ...
  • Pope, A. ۲۰۰۸. a tour of Iranian art from prehistory ...
  • Qarbari, A. ۲۰۱۳. Stone lion, a research about stone lion ...
  • Rashad, A. ۱۳۸۴. Imam Ali's Knowledge Book, first volume, Tehran, ...
  • Rasmi, A. ۲۰۱۳. "The Role of Iranians in the Emergence ...
  • Rezadoost, K. Mombeini, M.A. ۲۰۱۸. "Investigation of factors affecting the ...
  • Ronnberg, A. Van Leeuwen, T. ۲۰۱۰. The Book of Symbols. ...
  • Ronnberg, A. Van Leeuwen, T. ۲۰۱۰. The Book of Symbols. ...
  • Serlo, J.E. ۲۰۰۹. Culture of Symbols, translated by Mehrangiz Ohadi, ...
  • Shahroui, S. ۲۰۱۴. "Rostam, a mythical or epic character", Adab ...
  • Streiter, O. Leonhard v. and Yoann G. ۲۰۰۷. From Tombstones ...
  • Streiter, O. Leonhard v. and Yoann G. ۲۰۰۷. From Tombstones ...
  • Tanavoli, P. ۲۰۱۲. History of Sculpture in Iran, first edition, ...
  • Yahaghi, M.J. ۲۰۰۹. the culture of myths and stories in ...
  • Zaka, Y. ۱۹۶۵. "The history of changes and evolutions in ...
  • Zulqarnain, D. ۲۰۱۲. Encyclopaedia of the World of Islam, translated ...
  • نمایش کامل مراجع