مصرف فرهنگی دانشجویان در دانشگاه های دولتی: تحلیل داده های یک پیمایش ملی

پیشینه و اهداف: مصرف در ابتدا به عنوان مفهومی صرفا اقتصادی در نظر گرفته می شد، اما جامعه شناسانی مانند «ماکس وبر» مصرف را فرایندی شامل کردارهای اجتماعی و فرهنگی متفاوت تعریف کردند که نه فقط ناشی از عوامل اقتصادی، بلکه بیان کننده ی تفاوت هایی میان گروه های اجتماعی است و بعدا جامعه شناسانی مانند «پی یر بوردیو» و «ژان بودریار» بصورت خاص به مقوله مصرف فرهنگی پرداختند. مقاله ی حاضر به بررسی مصرف فرهنگی در بین دانشجویان دانشگاه های دولتی (تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) می پردازد.روش : از دو روش اسنادی (کتابخانه ای) و میدانی برای جمع آوری داده ها استفاده شد. جامعه ی آماری این پیمایش ۶۵۱۵۲۴ نفر می باشد که با در نظر گرفتن پراکندگی و واریانس جامعه ی آماری در بین دانشگاه های مختلف و رعایت قواعد نمونه گیری برحسب اصل نسبت و توزیع رشته های تحصیلی، از ۱۵۰۰ نفر در دانشگاه های مورد مطالعه، پرسشنامه تکمیل شد.یافته ها:. نتایج توصیفی یافته ها نشان می دهد که در مجموع ۵۱ درصد در حد کم و بسیارکم، ۲۲ درصد در حد زیاد و خیلی زیاد، و ۲۷ درصد در حد متوسط (گاهی اوقات) مصرف فرهنگی در ابعاد مختلف دارند. با توجه به میانگین به دست آمده (۵۰/۲ در بازه ی ۱ تا ۵)، می توان گفت میزان مصرف فرهنگی توسط دانشجویان در حد متوسط رو به پائین است. و مقایسه مصرف فرهنگی برحسب مقاطع تحصیلی نشان می دهد که بیشترین میزان مصرف فرهنگی به ترتیب در بین دانشجویان کارشناسی (۲.۵۷)، دکتری (۲.۵۳) و سپس کارشناسی ارشد (۲.۴۰) می باشد. با توجه یافته های پژوهش حاضر، می توان گفت که علی رغم گذران بخشی از اوقات فراغت دانشجویان در شبکه های اجتماعی و دیدن فیلم و گوش دادن به موسیقی، پرداختن به آموزه ها و مناسک دینی (شرکت در مراسم مساجد، تکایا و هیئت ها، زیارت اماکن مذهبی و ...) در بین اکثریت نسبی دانشجویان به عنوان یکی از اشکال گذران اوقات زندگی برحسب مصارف فرهنگی محسوب می گردد.نتیجه گیری: هرچه برنامه ریزی فرهنگی با توجه به اولویت ها، نیازمندی ها و مطالبات جامعه هدف و با در نظر گرفتن سیاست های فرهنگی و ارزش های ایرانی و اسلامی صورت گیرد، غیریت سازی در بین دانشجویان و جوانان کاهش یافته و امکان ورود برای فرهنگ دگری از طریق خلا گفتمانی کاهش خواهد یافت. در ضمن با توجه به اینکه برنامه ریزی و اقدامات فرهنگی معمولا دیربازده هستند، نباید نگاه پروژه محور و قائم به فرد، کوتاه مدت، جزیره ای، موازی کاری یا نادیده انگاری به آنها داشت، بلکه باید نگاهی پروسه محور، تکمیلی و انباشتی و با توجه به فرهنگ ملی کشور داشته باشیم. لذا انجام سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی از سوی سازمان های مرتبط با هدف متنوع سازی گذران اوقات فراغت گروه هدف با توجه به الگوهای آموزشی و تربیتی کشور توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

مصرف فرهنگی ، گذران اوقات فراغت ، ارزش های اسلامی و ایرانی ، مطالعه ، شبکه های اجتماعی