بهرام ثقفیان - عضو هیات علمی /مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری
باقر قرمز چشمه - کارشناس ارشد /مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری

شناسایی مکانی (پهنه بندی) مناطق سیل خیز از دیدگاه تاثیر بر ویژگیهای سیلاب خروجی کل حوزه در پروژه های کنترل سیلاب از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.  تعیین درجه سیل خیزی مناطق مختلف یک حوزه آبخیز مستلزم شناخت خصوصیات هیدروژئومورفیک حوزه، اقلیم منطقه، بررسی وقایع ثبت شده بارش-رواناب در منطقه و بهره گیری از مدل های ریاضی در قالب یک روش مشخص برای تفکیک نقش مناطق مختلف حوزه می باشد. در تحقیق حاضر، حوزه آبخیز رودزرد برای تشریح روش پیشنهادی تعیینتوزیع مکانی شدت سیل خیزی انتخاب شد. این حوزه از اطلاعات و آمار نسبتا مناسبی برخوردار است و شامل پنج زیرحوزه اصلی و  سه زیرحوزه میانی ماشین  می باشد. مدل توزیعی بارش-رواناب ModClark  در سطح زیرحوزه های دارای ایستگاه هیدرومتری واسنجی و اعتبار یابی شد. سپس با بکارگیری نرم افزار روندیابی هیدرولیکی HEC-RAS در حالت جریان غیر ماندگار، جریان در شبکه رودخانه اصلی روندیابی گردید و مدل تلفیقی در محل خروجی کل حوزه واسنجی و اعتباریابی شد. در مرحله بعد برای تعیین توزیع شدت سیل خیزی برای واحدهای سلولی به ابعاد ۲×۲ کیلومتر مربع با اجرای روش "عکس العمل سیل واحد"در قالب حذف متوالی سلول ها و شبیه سازی هیدروگراف سیل به ازای یک بارش طراحی ، میزان تاثیر هر یک از سلول ها بر هیدروگراف خروجی کل حوزه بدست آمد. تعداد کل شبیه سازی توسط مجموعه مدل های زیرحوزه ای و هیدرولیکی برابر مجموع تعداد سلول ها می باشد.همچنین  در این مرحله برای اولین بار با استفاده از نتایج شبیه سازیها نقشه کنتورهای هم تاثیر سیل خیزی بدست آمد. از طرف دیگر، شاخص سیل خیزی در نقاط مختلف در مسیر حرکت جریان رودخانه اصلی محاسبه شد و با ترسیم تغییرات شاخص سیل خیزی در مسیر رودخانه اصلی، دیاگرام یا پروفیل شاخص سیل خیزی واحدهای سلولی حداکثر و حداقل سیل خیزی ترسیم شد که بیان کننده چگونگی تغییر این شاخص در طول مسیر می باشد.

رود زرد, نقشه هم اثر سیلخیزی, شدت سیل خیزی, HEC-RAS و ModClark