جعفر نیکبخت - عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان
امید مرادی - گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، بلوار دانشگاه، زنجان، ایران

در پژوهش حاضر تاثیر خشکسالی بر کیفیت آب زیرزمینی از دیدگاه آبیاری در آبخوان دشت هشتگرد بررسی شد. ابتدا با استفاده از مقادیر بارش ۶ ایستگاه هواشناسی دشت هشتگرد و روش پلی گون بندی تیسن، متوسط مجموع ماهانه بارندگی دشت برای دوره ۳۰ سال (۱۳۶۴ تا ۱۳۹۴) محاسبه شد. متوسط ماهانه سطح آب زیرزمینی، بر اساس اطلاعات ۸ چاهک مشاهده ای و روش پلی گون بندی تیسن، برای دوره ۲۳ سال (۱۳۷۰ تا ۱۳۹۳) محاسبه شد. سپس خشکسالی آب و هوایی، با شاخص SPI و خشکسالی آب زیرزمینی با شاخص GRI محاسبه شد. بر اساس نتایج، طولانی ترین دوره خشکسالی آب و هوایی با دوام ۲ ساله، قدرت، شدت و متوسط بارش ۷۳/۲-=SPIsum، ۳۶۵/۱-=SPIavg و ۷۰/۱۵۷ میلی متر (به ترتیب) در سال های آبی ۱۳۷۷ تا ۱۳۷۸ بود. شدیدترین خشکسالی آب زیرزمینی در ۴ سال آبی ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۳، با قدرت ۱۰/۶-=GRIsum، شدت ۵۳/۱-=GRIavg و متوسط سالانه سطح آب زیرزمینی ۲۶/۱۱۸۰ متر بود. در دوره زمانی ۱۲ ماه، بین سطح آب زیرزمینی و بارش، همبستگی معنی دار با ۱۱ ماه تاخیر وجود داشت. در خردادماه سال آبی ۱۳۹۲-۱۳۹۳ با شرایط خشکسالی بسیار شدید، کیفیت آب ۱۶ درصد از سطح آبخوان برای آبیاری مناسب و ۸۴ درصد نامناسب بود در حالی که در آذرماه همان سال آبی ۱۰۰ درصد سطح آبخوان دارای کیفیت نامناسب بود. بر اساس شاخص LSI، در کلیه سال های مورد بررسی و در هر دو مقطع زمانی خرداد و آذرماه، آب ۱۰۰ درصد سطح آبخوان دشت هشتگرد دارای پتانسیل تشکیل رسوبات کربنات کلسیم بود.

خشکسالی, شاخص بارش استاندارد SPI, شاخص منبع آب زیرزمینی GRI, نمودار ویل کاکس, شاخص اشباع لانژیلر