علی فتح زاده - استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی مجتمع آموزش عالی اردکان
سمیه ابدام - دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری دانشگاه یزد
سمیرا بیگانه - دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری دانشگاه یزد

بیابان و بیابان زایی یکی از مسائلی است که بشر امروزه با آن گریبانگیر است. عرصه های بیابانی که سطح قابل توجهی از نواحی خشک تا فراخشک کشور را به خود اختصاص داده، واجد مجموعه شرایط اقلیمی – اکولوژیک ویژه ای است که باعث ایجاد محدودیتهای شدید زیستی می‌باشد. فقر پوشش گیاهی، کمبود نزولات جوی، نوسانات درجه حرارت، فراوانی اشعه نورانی خورشید و حاکمیت باد و طوفانهای شن از جمله مقوله های عجین شده با چنین اکوسیستم حساس و شکننده می‌باشد. افزون بر پدیده های طبیعی فوق الذکر، دخالت ناآگاهانه و بهره جویانه بشر که ریشه در فشارهای بحرانی عدم توزیع متعادل امکانات (بویژه انرژی) و پائین بودن سطح معیشت خانوارها داشته، چه بسا تأثیر بسیار مخربتری بر عدم تعادل اکولوژیک این نواحی گذارده است. آنچه دانستن درباره بیابان های ایران اهمیت دارد، آن است که بیابان های ایران در اساس پدیده ای است، جغرافیایی اقلیمی، بنابراین توجه به این مسئله ضرورت دارد که شرایط جغرافیایی و اقلیمی بیابان خود به خود، هیچگاه رو به گسترش نبوده و نیست. آنچه بیابان ها را گسترش می دهد، وجود بیابان ها نیست، بلکه رابطه ای است که از نظر طبیعی مناطق بیابانی با محیط پیرامون خود دارد. تخریب منابع آب و خاک و بویژه پوشش گیاهی در مناطق کمربندی بیابان های ایران، شرایطی را فراهم آورده که بیابان زایی و گسترش آنها را در حاشیه بیابان ها سبب شده و تشدید می کند. از حدود 40 سال پیش تا کنون حداقل 20 درصد اراضی مرتعی وجنگلی، کوهستان ها و دامنه های آن تخریب یافته و زمینه را برای توسعه شرایط بیابانی فراهم اورده است.

بیابان زایی، بیابان زدایی، کویر، اقلیم خشک