اسماعیل سیلاخوری - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت مناطق بیابانی دانشگاه علوم کشاورزی و من
مجید اونق - استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
امیر سعدالدین - استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
اسماعیل فیله کش - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان سبزوار

از مهمترین چالش های بشر در قرن حاضر خطر فراگیر بیابانزایی در پهنه های وسیعی از سطح کره زمین از کشورهای توسعه نیافته تا توسعه یافته است. مناسب ترین روش برای ارزیابی شدت بیابانزایی استفاده از مدل های بیابانزایی است. اولین مرحله برای اجرای مدل، تهیه واحدهای کاری است. هدف از این تحقیق مقایسه اثر مقیاس نقشه در تهیه واحدهای ژئومورفولوژی برای پهنه بندی خطر بیابانزایی است. به همین منظور در سه مقیاس اجرایی مرسوم در ایران یعنی 1:250000، 1:100000 و 1:50000 نقشه طبقات ارتفاع، شیب، جهت، و زمین شناسی تهیه و با ادغام آنها واحدهای کاری منطقه بر اساس روش ژئومورفولوژی بدست آمد. بعد از مقایسه تعداد فراوانی و درصد مساحت پلیگون نقشه ها مشخص شد که با بزرگتر شدن مقیاس از نقشه 1:250000 به نقشه 1:50000 تعداد پلیگون ها برای تمام نقشه ها با رابطه خطی روند افزایشی داشت و سطح مطالعه کوچکتر و تنوع پلیگون ها بیشتر می گردد. آزمون تفاوت بین تنوع و فراوانی واحدهای کاری سه مقیاس، با استفاده از آزمون کای اسکوئر در سطح اطمینان 99 درصد معنی دار شد. مقایسه نسبت تغییر مقیاس نشان داد که با 5/2 برابر شدن مقیاس نقشه از 1:250000 به 1:100000، 5 برابر شدن مقیاس نقشه از 1:250000 به 1:50000 و 2 برابر شدن مقیاس از 1:100000 به 1:50000 تعداد، فراوانی و درصد مساحت واحدهای کاری تقریباً با همان نسبت تغییر می کند. بررسی جزئی تر بر روی سه واحد کوهستان، دشت سر و پلایا نشان داد که این نظم هندسی و فضایی از کوهستان به سمت پلایا افزایش می یابد. در نهایت مقیاس 1:100000 به عنوان مقیاس بهینه در منطقه معرفی شد.

مقیاس نقشه، خطر بیابانزایی، واحدهای کاری، ژئومورفولوژی، حارث آباد