کیفیت نیت در افعال عبادی

در این مقاله تعریف نیت از منظر فقها  وشیخ انصاری وادله قرآنی وروایی وجوب نیت در افعال عبادی مطرح شده است. درمبحث کیفیت نیت فرق محقق ومقوم وغایات وانواع غایات بیان شده است .تلفظ درنیت لازم نیست ولی اگر تلفظ بشود بهتر است .در صورت تعارض بین تلفظ واراده قلبی اراده قلبی مقدم است.  استمرارحکمی نیت واجب است واستمرار حقیقی لازم نیست. قصد قربت بالاجماع برای افعال عبادی شرط است . وجوه قربیه که مشهور از آن وجوه درکیفیت نیت بحث می کنند سه چیز است: ۱. قصد وجه، ۲. قصد تمییز، ۳. قصد غایت. این سه وجه معروف و مشهور است. قصد وجه از نظر  مشهورلازم است نیت وجه در عبادت یعنی هر عبادتی که انجام می دهیم وجه وجوب و استحباب آن را قصد کنیم.  سید طباطبایی یزدی و آیه خویی و معاصرین یعنی فقهای عصر اخیر قائل به قصد وجه نیستند عمده ترین دلیل برای این اعاظم همان اطلاق دلیل است اطلاق لفظی یا اطلاق مقامی. نیت تمییزیا تعیین جایی است که بین مصادیق عبادت تمییز و تشخیص نیاز باشد. مثل اینکه نماز ظهر و عصر که هر دو مثل هم هستند در نیت  معین کنیم که این نماز ظهر  یا  نماز عصر است.  یا دو رکعت واجب صبح که تمییز بدهیم این خود نماز واجب است یا این نماز نافله صبح است .تعبیر تمییز یک عبارت دیگر هم دارد درباره تمییز لفظ تعیین هم بکار می رود. که گاهی گفته می شود تعیین قصد شود و گاهی گفته می شود تمییز قصد شود. غایات آن است که بعد از تحقق عنوان و تشخیص و تحقق ماهیت عمل یک اثر و تاثیرگذاری داشته باشد. آن اثرگذاری و تاثیر عمل غایت اطلاق می شود. غایات به طور کل با توجه به بیان سید و بیان مشهور یا مجمع علیه سه غایت  برای عبادت متصور است ۱-  غایت و غرضی است که قصدش به فاعل و عابد برنگردد. قصدش اختصاص به معبود داشته باشد فقط، برای خود هیچ چیزی را در نظر نگیرد فقط اهلیت معبود مد نظر باشد. ۲- قسم دوم از غایات عبادت، غایاتی است که برمی گردد به خود آدم و این برگشت به خود عابد و عبد دو قسم است ۳- قسم دوم که در واقع قسم سوم غایت است .این است که انسان هدف و غرضی داشته باشد برای مصونیت از خطرات، بیمه از ناملایمات که اخروی اش می شود نجات از آتش جهنم و دنیوی اش می شود نجات از فقر و فلاکت و بدبختی ظاهری.

کلیدواژه ها:

نیت ، افعال عبادی ، کیفیت و غایت