ابوالفضل منصوری اطمینان - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران

شهرهای ایران در فراز و نشیب تاریخ کشورمان از یک جریان تحول، هم آهنگ با دگرگونی های سیاسی، اجتماعی واقتصادی برخوردار بوده اند و دگرگونی هایی بر چهره خود یافته اند. در بررسی تاریخ شهرسازی در ایران،مشاهده می شود که در دوره های تاریخی مختلف تاریخ سیاسی ایران به دلیل حکومت اقوام گوناگون و به تبع آن تفاوت درویژگی های فرهنگی در همه ابعاد شهر و شهرنشینی به خصوص در بحث کالبدی آن تغییرات گوناگونی صورت گرفته است.به طوریکه تاریخ شهر را به دو دوره اصلی قبل و بعد از اسلام تقسیم می نمایند که یکی از دوره های بعد از اسلام میتوان بهدوره ی انقلاب اسلامی اشاره نمود؛ بنابراین، پژوهش پیشرو بر آن است تا به بررسی ویژگی های شهر، شهرنشینی و ساختاریشهرهای ایران در دورهی انقلاب اسلامی بپردازد. بدین ترتیب، این پژوهش ازلحاظ روش جز پژوهش های کیفی، ازلحاظهدف از نوع پژوهش های کاربردی و ازلحاظ ماهیت، در زمره ی پژوهش های توصیفی- تحلیلی است. روش جمع آوری اطلاعاتدر این پژوهش مبتنی بر منابع کتابخانه ای، اینترنتی و مرور اسنادی بوده و سپس در پرتو آن اقدام به واکاوی شاخصه هایشهر، شهرنشینی و ساختاری کشور ایران در دوره ی پس از انقلاب اسلامی از حیث شهرنشینی و سلسله مراتب شهری،تمرکزگرایی در نظام شهری، شاخصه های کالبدی- محیطی و همچنین اداری- مدیریتی شده است. نتایج این پژوهش بیانگرآن است که نسبت شهرنشینی در کل کشور در فاصله سال های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ روندی صعودی داشته است. طوری که، طینیم قرن گذشته جمعیت نقاط شهری حدود ۱۰ برابر شده و طی همین مدت، جمعیت روستایی نیز ۶ / ۱ برابر شده است. ازسوی دیگر، توزیع شهرها و به تبع آن تمرکز جمعیت شهری در نقاط مختلف کشور یکسان نیست. به طوریکه، مناطقشمالی، غربی و جنوب غربی کشور، به تبع برخورداری از آب و هوای مناسب و موقعیت جغرافیایی خاص، بیشترین نسبت ازجمعیت کشور را دارا هستند. همچنین امروزه، شهرهای بزرگ و به خصوص کلانشهرهای کشور با معضل بزرگ تراکمجمعیتی بسیار بالا مواجه هستند و همین موضوع باعث افزایش تراکم ساختمان و فشردگی بافت کالبدی شده است. اینفشردگی و ارتفاع بالای واحدهای مسکونی و یا خدماتی منجر به پیدایش نوعی معماری شهری ناموزون و ناهماهنگ در ابعادفرهنگی و فیزیکی شهرها گردیده است.

شهر، شهرنشینی، تمرکزگرایی، سلسله مراتب شهری، انقلاب اسلامی ایران