عفت آدم زاده - عضو هیات علمی، رشته علوم تربیتی(فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی)، دانشگاه پیام نور، ایران.

تئوری تربیت شهروند موثر از منظر نهج البلاغه، هدفی است که در پژوهش حاضر به آن پرداخته شده است. در این مقاله با نگاهی اسلامی و با محوریت نهج البلاغه عوامل تربیت شهروند موثر، با استفاده از روش داده بنیاد استخراج شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که: پدیده کانونی، مسئولیت پذیری افراد می باشد که در سایر مقولات بازتاب عمیق و مهمی دارد. عوامل علی عبارتنداز: شناخت خدا(حق الله)، حق النفس، حق-الناس و انتخاب و اراده آزاد مبتنی بر شناخت توحیدی، ایمان و عمل صالح، آگاهی و پذیرش مسئولیت خویش-جهت رشد و توسعه همه جانبه خود ودیگران و پاسخگو بودن در برابر آنها و مسئول رشد و توسعه محیط زیست بودن(حق محیط زیست). تربیت شهروند موثر در شرایط زمینه ای خاصی همچون: انجام واجبات و ترک-محرمات، امید به فضل و رحمت الهی، اخلاق مداری، وجدان کاری، سعه صدر، جهت گیری های مردمی، اعتدال در رفتار و گفتار، وجود حاکمان ناصح، صالح و مسئول، مسئولیت پذیری و پاسخگو بودن رخ می دهد. شرایط عام مداخله گر شامل: طغیان، غرور و خودخواهی ، منت گذاری، پیروی از شیطان و هوای های نفسانی، تعدی و ظلم به خود و دیگران، جهالت، مسئولیت آگاهی یافتن در زمینه های مختلف و آگاهی دادن به دیگران و غفلت-زدایی و رهایی از جهل و نادانی است. انسان مسئولیتش را در فرایند تربیت شهروند موثر با انجام اعمال و راهبردهایی نظیر: علم آموزی و کسب بینش و بصیرت، صبوری و شکرگزاری، تلاش و کوشش، تواضع و فروتنی، انتخاب کمک، احترام و احسان به دیگران، خیرخواهی و نوعدوستی، عدالت ورزی و مدارا، مهربانی و-عطوفت، جهاد اصغر، اوسط و اکبر، پذیرش مسئولیت رشد و تحول خود و دیگران، انجام می دهدکه اینها پیامدهایی چون مقام یقین و رضایت مندی، کرامت انسانی، تحول آفرینی، سعادت و نیکبختی، قلبی مطمئن دارد و حیات طیبه ای را رقم خواهد زد و امید بخش تحقق تمدن نوین اسلامی خواهد بود.

تربیت شهروند موثر , نهج البلاغه , داده بنیاد متنی , تئوری