گفتمان کاوی برنامه معرفتی تلویزیون؛ مورد مطالعه: مجله علوم انسانی زاویه

رسانه ­ها در صورت­ بندی­های فرهنگی جامعه، نقش محوری ایفا می ­کنند و این بازی را نه فقط با بازتاب دادن فرهنگ، بلکه با شرکت در فرهنگ­سازی به اجرا می ­گذارند. در این مقاله با تمرکز بر متون تولیدی برای مخاطب نخبه، تلاش شده است، محتوای مختص برای این گونه از مخاطبان، مورد واکاوی قرار گیرد و نحوه بازنمایی مباحث فکری و اندیشگانی که از دغدغه ­های فکری مخاطب نخبه است؛ تحلیل شود. همچنین در پی آن هستیم؛ نشان دهیم در برنامه گفتگو محور تلویزیون، سازوکار صورت­ بندی آگاهی برای مخاطب نخبه چگونه است و سوژه های متکثر و نظام ­های فکری آن ها چگونه بازنمایی گفتمانی می ­یابد. به بیان دیگر، آیا از متون رسانه­ ای شده از شبکه فرهیختگان صداوسیما شبکه چهار سیما ، صداهای مختلفی انعکاس می­یابد و درنهایت بررسی خواهد شد در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران، گفتمان های معاصر ایران در تقابل با یکدیگر، چگونه معرفی می ­شوند. بدین منظور مجله تصویری زاویه به عنوان مطالعه موردی انتخاب شده و با روش تحلیل گفتمان رویکرد لاکلا و موف ۴۳ قسمت از این مجموعه تلویزیونی طی سال­های ۱۳۹۷ تا شهریور ۱۴۰۰ بررسی شده است. مهم ­ترین نتایج پژوهش نشان می­ دهد که گفتمان غالب متون مورد بررسی، گفتمان اسلام سیاسی است. این گفتمان با مفصل ­بندی دال­هایی چون احیای تمدن اسلامی، اسلامی ­سازی و بوم ی­سازی علوم انسانی، عقل ­گرایی اجتهادی، جدایی ناپذیری دین از سیاست، تقابل با غرب و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، گفتمان انقلاب اسلامی را بازتولید و تثبیت می­کند و به این شیوه با مداخله هژمونیک در گفتمان ­های رقیب به مشروعیت­بخشی این گفتمان نزد سوژه­ ها می ­پردازد.در این مقاله پژوهشی با تمرکز بر مخاطب نخبه و تفکیک آن از مخاطب عام، تلاش شده است محتوای تولیدی برای این گونه از مخاطبان مورد واکاوی قرار گیرد و نحوه بازنمایی مباحث فکری و اندیشگانی در متون تولیدی مختص مخاطب نخبه نشان داده شود. همچنین در پی آن هستیم نشان دهیم به طور کلی صداوسیما در برنامه گفتگو محور، کدام گفتمان ها را و به چه نحوی هژمونیک می سازد. گفتمان ها در تقابل با یکدیگر چگونه بازنمایی می شوند؛ و دال محوری و دال های شناور آنها چگونه مفصل بندی می شود. بدین منظور مجله تصویری زاویه که از شبکه چهار- شبکه فرهیختگان- رسانه ملی پخش می شود به عنوان مطالعه موردی انتخاب شده است و با تکنیک تحلیل گفتمان – رویکردلاکلاو موفه-اهداف پژوهش پی گیری شده است.

کلیدواژه ها:

مخاطب نخبه ، سوژه ، گفتمان مسلط ، گفتمان معارض ، اسلام سیاسی ، گفتمان لیبرال- دموکراسی