سهیل ریحانی پول - گروه فراوری محصولات شیلاتی، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
سکینه یگانه - گروه شیلات، دانشکده علوم دامی و شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.
رضا صفری - پژوهشکده اکولوژی دریای خزر، ساری، ایران.

از آنجا که فعالیت ضدباکتریایی نایسین در واکنش با پروتئین ها، قندها و لیپیدها کاهش می یابد، نانوریزپوشانی این نگهدارنده جهت حفاظت از خواص ذاتی آن راه حل مناسبی به نظر می رسد. هدف تحقیق حاضر تولید نانولیپوزوم های حامل نایسین با (و بدون) پوشش کیتوزان و ارزیابی خواص فیزیکی و ضدباکتریایی محصول بود. به همین منظور چهار تیمار شامل NN (نانولیپوزوم های حامل نایسین)، NN-CH (۰.۰۵)، NN-CH (۰.۱) و NN-CH (۰.۵) (نانولیپوزوم های حامل نایسین به ترتیب با پوشش های ۰۵/۰، ۱/۰ و ۵/۰ درصد کیتوزان) طراحی و مورد آزمون های مختلف قرار گرفتند. نتایج نشان داد میانگین سایز ذرات در تیمارهای مختلف از حدود ۱۱۰ تا ۳۲۷ نانومتر متغیر است؛ ضمن اینکه با افزایش میزان کیتوزان در پوشش، ذرات بزرگتر شدند (۰۵/۰>P). شاخص توزیع اندازه ذره ای در تیمارها کمتر از ۳/۰ ثبت شد و ارتباطی با میزان کیتوزان در پوشش نداشت. با افزایش میزان کیتوزان اطراف نانولیپوزوم ها، پتانسیل زتا به صورت معنی داری افزایش (۰۵/۰>P) و از ۳۴/۵۵- در تیمار NN به ۱۴/۵۳ میلی ولت در تیمار NN-CH (۰.۵) ارتقا یافت. همچنین راندمان ریزپوشانی نیز به صورت معنی داری بیشتر شد و از ۱۹/۳۲ در تیمار NN به ۱۴/۷۵ درصد در تیمار NN-CH (۰.۵) تغییر کرد (۰۵/۰>P). مطابق نتایج فعالیت ضدباکتریایی نایسین در دو روش انتشار در محیط کشت آگار و رقیق­سازی در لوله، با نانوریزپوشانی نایسین با (و بدون) پوشش کیتوزان، فعالیت ضدباکتریایی آن بیشتر شد (۰۵/۰>P). همچنین با افزایش غلظت کیتوزان، فعالیت ضدباکتریایی نانولیپوزوم های حامل افزایش یافت و بیشترین حد آن در تیمار NN-CH (۰.۵) ثبت گردید (۰۵/۰>P). قطر هاله عدم رشد باسیلوس سرئوس در برابر تیمارهای تحقیق (با پنج غلظت ۵/۲ تا ۲۵ میکروگرم بر میلی لیتر) از حدود ۵/۴ تا ۵/۱۷ میلی متر متغیر بود. این میزان برای استافیلوکوکوس اورئوس حدود ۱/۲ تا ۵/۲۶ میلی متر ثبت شد. حداقل غلظت مهارکنندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) تیمارهای تحقیق برای باسیلوس سرئوس به ترتیب در بازه ۱۰۰ تا ۴۰۰  و ۲۰۰ تا ۵۰۰ میکروگرم بر میلی لیتر قرار داشت. این دو غلظت برای استافیلوکوکوس اورئوس به ترتیب ۵۰ تا ۲۰۰ و ۱۰۰ تا ۴۰۰ میکروگرم بر میلی لیتر ثبت گردید. مطابق یافته ها، نانوریزپوشانی نایسین در قالب نانولیپوزوم های حامل با پوشش کیتوزان موجب ارتقای خواص فیزیکی و ضدباکتریایی آن می شود.

نایسین, نانولیپوزوم, کیتوزان, خواص فیزیکی, فعالیت ضدباکتریایی