وحید طاولی - دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
شهرام مدرس خیابانی - استادیار گروه آموزش و مترجمی زبان انگلیسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
بهرام مدرسی - استادیار گروه زبان شناسی همگانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
فریده محسنی هنجنی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

پژوهش حاضر با هدف بررسی جوک هایی که دریاره بیماری کووید ۱۹ در شبکه های مجازی انتشار یافته اند انجام شده است. بررسی زبان شناختی و گفتمانی این نوع جوک ها، که در تحلیل های زبان شناسی اجتماعی از آنها با عنوان «جوک های فاجعه» یاد می شود، می تواند باعث روشن شدن ابعاد مختلف این پدیده اجتماعی به عنوان یکی از ابزارهای نشان دهنده فرهنگ عامه و بستر اجتماعی فرهنگی جامعه باشد. داده های پژوهش حاضر را بیش از ۱۰۰ جوک مرتبط با ویروس کووید ۱۹ تشکیل می دهد که در شبکه های مجازی و نرم افزارهای پیام رسان، مانند تلگرام و واتس اپ، در بازه زمانی ۹۰ روزه از اسفند ۱۳۹۸ تا اردیبهشت ۱۳۹۹، در ایران ساخته و منتشر شده اند. داده های پژوهش از منظر نظریه عمومی طنز کلامی و براساس آزمون خی۲ تحلیل شده است. یکی از اهداف اصلی این پژوهش عبارت است از شناسایی تاثیرگذارترین منابع دانش، از میان منابع شش گانه مطرح شده در نظریه عمومی طنز کلامی. با بررسی های صورت گرفته در پژوهش حاضر، مشخص شد که بین منابع دانش «تقابل انگاره» و «سازوکار منطقی» رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین، بررسی داده ها حاکی از آن است که دغدغه های سیاسی، انتقادی، مذهبی اعتقادی و جنسیتی به این حادثه ارتباط داده شده و در قالب طنز و کنایه مطرح شده است. براین اساس، می توان جوک ها را به سیاسی، مذهبی، جنسی، قومیتی و خنثی طبقه بندی کرد. همچنین، بین این نوع جوک ها و تقابل انگاره می توان رابطه معناداری متصور شد.

جوک, زبان شناسی اجتماعی, زبان شناسی شناختی, طنز, نظریه عمومی طنز کلامی