لیلا امجد - گروه زیست شناسی، دانشگاه ازاد اسلامی، واحد فلاورجان، فلاورجان، ایران
علی نوری - گروه زیست شناسی، دانشگاه ازاد اسلامی، واحد فلاورجان، فلاورجان، ایران
منیره رنجبر - گروه زیست شناسی، دانشگاه ازاد اسلامی، واحد فلاورجان، فلاورجان، ایران
گلنوش رضائی زاده - گروه زیست شناسی، دانشگاه ازاد اسلامی، واحد فلاورجان، فلاورجان، ایران

سوسری ها مقاوم ترین آفات شهری و خانگی در جهان هستند. از این رو، بررسی راهبردهای کنترل جایگزین مانند استفاده از ترکیبات فعال گیاهان در برابر این آفت حائز اهمیت است. در این تحقیق، گیاهان Francoeuria undulata (L.) از استان اصفهان جمع آوری و اسانس اندام های هوایی گیاه به روش تقطیر با آب استخراج شد. اسانس گیاهی با استفاده از دستگاه GC/MS آنالیز شد. سوسسری آلمانیBlattella germanica L. (Blattodea: Ectobiidae)، از دانشگاه علوم پزشکی تهران تهیه شد. غلظت های مختلف اسانس F. undulata در استون تهیه شد و آزمایش های تماسی و دورکنندگی بر روی سوسک های آلمانی انجام شد. همچنین ۴۰ سر موش صحرایی نر به ۴ گروه شامل ۱ گروه کنترل و ۳ گروه تیمار شده تقسیم شدند، که اسانس گیاه را با غلظت های ۵، ۱۵ و ۳۰ درصد حجمی روزانه به مدت ۱۰ روز دریافت کردند. نمونه خون جمع آوری شد و پارامترهای بیوشیمیایی در سرم مورد سنجش قرار گرفت. همچنین بافت کبد برای بررسی هیستوپاتولوژیک جدا شد. اجزای اصلی اسانس ۱،۸-سینئول (۰۲/۲۶ %)، آلفا-پینن (۵۱/۱۲ %)، کامفور (۳۶/۸ %) و کامفن (۰۳/۵ %) بودند. نتایج نشان داد که غلظت های ۵%، ۱۵% و ۳۰% حجمی اسانس F. undulata در ۶۰ دقیقه در معرض قرار گرفتن، ۱۰۰% فعالیت حشره کشی روی سوسری آلمانی داشت. درصد دور کنندگی اسانس F. undulata در غلظت ۵ درصد نسبت به شاهد معنی دار نبود، در حالی که غلظت های ۱۵ و ۳۰ درصد اسانس اثر دور کنندگی معنی داری را روی سوسری آلمانی نشان داد. همچنین اسانس در غلظت ۵ درصد برای کبد موش غیر سمی بود. تغییرات در فعالیت های آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز و آلکالین فسفاتاز نیز در موش های تحت درمان مشاهده شد. یافته های این پژوهش نشان داد که اسانس F. undulata دارای فعالیت حشره کشی موثری روی سوسری آلمانی است که این اسانس را به عنوان عاملی با پتانسیل جهت استفاده در برنامه های کنترل این آفت تبدیل می کند.

اسانس, Francoeuria undulata, حشره کشی, کبد, کنترل آفات، حشره کش گیاهی