علی اصغر قائمی - استادیار بخش آبیاری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز
فرید فروغی - مربی دانشکده کشاورزی داراب، دانشگاه شیراز.

سیستم آبیاری بارانی عقربه ای یکی از روشهای مدرن آبیاری در بسیاری از نقاط کشور است. با توجه به استفاده رو به رشد از این سیستم، مسائل خشکسالی، و بحث اقتصادی بودن آبیاری (عمق بهینه آبیاری) این سوال مطرح می شود که عمق بهینه آبیاری چه مقدار است؟ متاسفانه این پارامتر عموما بدون در نظر گرفتن تاثیرات زیست محیطی تعیین می شود. با توجه به مسائل زیست محیطی و هزینه ای که برای پاکسازی آن باید متحمل شویم عمق بهینه آبیاری، لزوما عمقی نیست که بیشترین محصول از آن عاید شود. از این رو در تعیین عمق بهینه آبیاری محدودیتهای زیست محیطی را نیز باید در نظر گرفت. از طرفی دیگر، تمامی معادلاتی که برای بیان عمق بهینه آبیاری ارائه شده اند بر مبنای تابع توزیع حاکم بر مشاهدات مزرعه ای (مقدار آب پاشیده شده و یا نفوذ کرده در خاک) هستند و بنابراین دانستن تابع توزیع حاکم بر مشاهدات (مقدار آب پاشیده شده و یا نفوذ کرده در خاک) در تعیین عمق بهینه آبیاری امری ضروری و اجتناب ناپذیر است که در این تحقیق این امر بررسی شده است. در ابتدا، آزمایشها مطابق با استاندارد ASAE طرح ریزی شد. بدین منظور در چهار ردیف شعاعی (دو ردیفA ،  Bروی شیب حداکثر با زاویه °۳ بین دو شعاع و دو ردیفC ،  Dروی شیب حداقل با زاویه °۳ بین دو شعاع) قوطیهای نمونه برداری آب به فاصله ۶ متر قرار گرفت. سپس دستگاه با سرعتهای مختلف راه اندازی و مقادیر آب داخل قوطیها در شرایط مختلف اقلیمی (سرعت باد، دمای هوا، رطوبت نسبی) اندازه گیری شد. سپس توابع توزیع مطرح در آبیاری بارانی (توزیع نرمال، لوگ نرمال، توانی خاص و یکنواخت) انتخاب شد. برای محاسبات از یک تست آمار ناپارامتری (آزمون کولموگرف-اسمیرنوف) استفاده شد. از بین توابع توزیع مورد بررسی، توابع توانی و یکنواخت در سطح اعتماد ۵ درصد در کلیه آزمایشها از نظر آماری رد شدند. توزیع لوگ نرمال فقط در سه آزمون (از ۲۰ مورد) در سطح اعتماد ۵ درصد پذیرفته شد. توزیع نرمال که در سطح اعتماد ۵ درصد در ۱۵ آزمون پذیرفته شد بهترین توصیف را برای پراکندگی داده ها ارائه داده است. لذا توصیه می شود که برای سیستم آبیاری بارانی عقربه ای محاسبات تعیین عمق بهینه آبیاری با در نظر گرفتن تابع توزیع نرمال دنبال شود.