الیاس دهقان - عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
مرتضی الماسی - استاد گروه مهندسی مکانیک ماشین ها و مکانیزاسیون کشاورزی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز

خاک ورزی، با این که مزایای مشخص و مهم دارد، در برخی موارد دارای آثار زیانباری نیز هست که می توان با به کار گیری چند روش مناسب این آثار را کاهش داد.  این آزمایش برای مقایسه روش های خاک ورزی از نظر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام برنج، در تابستان سال ۱۳۸۲ در یک خاک رسی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی شاوور واقع در شمال اهواز اجرا شد. آزمایش به روش کرت های یک بار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد.  کرت های اصلی شامل روش های خاک ورزی مرسوم (T۱)، دوبار دیسک سبک (T۲)، دوبار دیسک سنگین (T۳)، کولتیواتور ۱۰ سانتی­متر (T۴)، کولتیواتور ۱۵ سانتی­متر (T۵)، گاوآهن دوار (T۶)، و بی خاک ورزی (T۷) بود.  کرت های فرعی نیز شامل دو رقم برنج عنبوری(V۱) و LD۱۸۳(V۲) بود.  نتایج نشان داد که تفاوت روش های خاک ورزی از نظر عملکرد، تعداد خوشه و تعداد بوته در متر مربع معنی دار است، اما از نظر تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه و شاخص برداشت تفاوت ها معنی دار نیستند.  از نظر عملکرد، بین روش های خاک ورزی مرسوم و کمینه با بی خاک ورزی اختلاف معنی دار وجود داشت اما تفاوت بین روش های خاک ورزی کمینه T۲ تا T۶ با روش مرسوم معنی دار نبود.  تفاوت بین ارقام مورد بررسی از نظر عملکرد و دیگر شاخص ها معنی دار بود و رقم V۲ از نظر عملکرد از V۱ برتر بود.  از نظر شاخص های مورد بررسی، بین روش خاک ورزی و رقم اثر متقابل معنی دار وجود نداشت.  نتایج رگرسیون نشان داد که در همه روش های خاک ورزی تعداد خوشه در متر مربع مهم­ترین جزء تعیین­کننده عملکرد است.  به طور کلی، برای کشت مستقیم برنج در منطقه شاوور و مناطق مشابه و بر اساس زمان و نوع ماشین های در دسترس می توان هر یک از روش های خاک ورزی کمینه و به ویژه گاوآهن دوار را به دلیل تهیه بستر بذر با یک بار عبور، جایگزین روش مرسوم کرد.