بررسی اثر جداسازی آب شرب و بهداشتی بر کیفیت آب آشامیدنی و تهیه ی نقشه کیفیت منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: حوزه ی آبخیز بجستان)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: تامین آب آشامیدنی برای ساکنین مناطق خشک، همواره با چالش ­های متعددی رو­بروست. منبع اصلی تامین آب شیرین در این مناطق، آب­ های زیرزمینی است اما در سال­های اخیر افزایش برداشت­ ها و افت سفره، منجر به افزایش شوری این منابع آبی شده است. حوزه آبخیز دشت بجستان نیز از این موضوع مستثنی نیست و منبع اصلی تامین آب شرب و بهداشتی آن، منابع آب زیرزمینی حواشی پلایاست که کیفیتی بسیار پایین دارد. کاهش کیفیت منابع آب زیرزمینی، منجر به ایجاد طرح جداسازی آب شرب و بهداشت با ایجاد جایگاه ­های برداشت دولتی آب شرب از سال ۱۳۹۳ شده است. این تحقیق با هدف بررسی میزان محقق شدن تامین آب آشامیدنی با کیفیت از زمان اجرای این طرح،  با کمک مقایسه ­ی نمونه­ های آب برداشتی از شبکه و چاه ­های شرب، با استانداردهای ملی و بین­ المللی، و تهیه نقشه کیفیت منابع آب زیرزمینی است. مواد و روش ­ها: در این پژوهش، ابتدا نمونه­ های آب برداشت شده از چاه­ های شرب و نمونه­ های شبکه ­ی توزیع در بازه ­ی زمانی یکسان (۱۳۹۸-۱۳۹۳)، جمع ­آوری و با استانداردهای ملی و بین ­المللی، مقایسه شد. این استانداردها شامل استاندارد سازمان تحقیقات صنعتی ایران (۱۰۵۳)، WHO، آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا (EPA)، اتحادیه اروپا ( (EUو دیاگرام شولر بود. سپس پهنه ­بندی پارامترهای کیفی منابع آب زیرزمینی دشت با کمک دو استاندارد شولر و  ۱۰۵۳ (دو استاندارد رایج کیفی آب شرب در ایران) با انتخاب بهترین روش درون­یابی در زمین­ آمار و برمبنای کمترین مقدار RMSE، انجام شد. یافته ­ها: نتایج نشان داد که تمامی پارامترهای کیفی آب در شبکه توزیع، در حد استاندارد و وضعیت مطلوب بودند، مقادیر تمامی پارامترهای کیفی آب در نمونه­ های بدست آمده، برابر و یا حتی از مقدار استاندارد شاخص ­ها پایین ­تر بودند، بنابراین وضعیت مطلوبی از نظر پارامترهای کیفی آب شرب در شبکه توزیع آب بدست آمد. در حالیکه پارامترهای کیفی آب در چاه­ های تامین آب آشامیدنی، دارای کیفیتی نامطلوب با توجه به مقادیر استانداردهای مورد استفاده در تحقیق بودند؛ بطوریکه مقادیر EC، TH، TDS، Na، CL در نمونه ­های آب  بدست آمده از چاه­ های حاشیه پلایا ۴ تا ۶ برابر  و در سایر چاه ­های سطح دشت نیز ۱/۵ تا ۲ برابر مقادیر موجود در شاخص ­های استاندارد بود. نتایج حاصل از پهنه ­بندی پارامترهای کیفی آب زیرزمینی دشت نیز نشان داد که روشCo-Kriging دارای کمترین میزان خطای پهنه ­بندی در پارامترهای اصلی تعیین کیفیت آب از جمله EC، TDS و TH می­ باشد که این امر نشان از همبستگی بالای پارامترهای کیفی آب زیرزمینی دشت با یکدیگر داشت. نتیجه ­گیری: نتایج حاصل از مقایسه­ی نمونه­ ها در دو بخش چاه ها و شبکه توزیع آب شرب نشان داد که طرح کنونی مطلوبیت کافی از نظر تامین آب آشامیدنی با کیفیت را داراست. همچنین با استناد به نقشه ­ی کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت، محدوده ­ی پلایا دارای کمترین کیفیت منابع آبی و چاه ­های واقع در محدوده­ ی دشتی دارای کیفیت مطلوب­تری می­ باشند.

کلیدواژه ها:

Drinking Water ، Separation of Drinking & Sanitary Water ، Quality Assessment ، Water Quality Map ، آب آشامیدنی ، ارزیابی کیفی ، جداسازی آب شرب و بهداشتی ،   نقشه­ ی کیفیت آب