علی بنی اسدی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند (گروه روانشناسی بالینی) مرکز تخصصی مش
سیمین حسینیان - دانشگاه الزهرا (س) گروه روانشناسی و مشاوره- معاونت پژوهشی
سیده منور یزدی - دانشگاه الزهرا (س) گروه روانشناسی و مشاوره
رحیمه تاج الدین - مجمتع بهداشتی درمانی ولی عصر (عج) مشهد

هدف از این پژوهش، بررسی عوامل ارتقاء توانایی های روانی –اجتماعی نوجوانان درامر پیشگیری یا مقابله با سوء مصرف مواد روان گردان، با رویکرد های مبتنی بر مهارت های زندگی بوده است. روش تحقیق پیمایشی (زمینه یاب) بوده و جامعه آماری را کلیه دانش آموزان نوجوان گروه سنی 15 تا 18 سال شاغل به تحصیل در مدارس مقطع متوسطه استان خراسان رضوی (شهرهای مشهد، سبزوار، قوچان، تربت جام، تربت حیدریه، کاشمر) در سال تحصیلی 86-1385 تشکیل داده است که از طریق نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای، تعداد 2000 دانش آموز(1000 دانش آموز پسر و 1000 دانش آموز دختر)، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته با مقیاس لیکرت(با اعتبار 0.89) بود. داده های حاصل با توسل بر شاخص های آمار توصیفی (اندازه های مرکزی و پراکندگی – خطای معیار) و آزمون های آمار استنباطی(کای اسکوئر- T استودنت- کالموگراف اسمیرنف همراه با برنامه های نرم افزاری spss و Excel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج پژوهش با 0.95 اطمینان خاطر نشان ساختند که : عواملی چون تقویت اعتماد به نفس، انتخاب ها و تصمیم گیری های آگاهانه، افزایش و تقویت مسئولیت پذیری، شناخت توانمندیها و مهارت ها، برقراری روابط مناسب با دیگران و حفظ آن، توانایی ابراز وجود (قاطع بودن) در موقعیت های متفاوت، میل به پیشرفت و موفقیت در نزد نوجوانان – مبتنی بر مهارت های زندگی، زمینه ساز ارتقاء توانایی های روانی – اجتماعی آنان در امر پیشگیری یا مقابله با سوء مصرف مواد می باشد. همچنین آسیب های عمده روانی و اجتماعی ناشی از سوء مصرف مواد در بین نوجوانان عبارتند از : مشکلات جنسی، مشکلات جسمی، اختلالات شخصیتی، اختلافات خلقی، افسردگی، خودکشی- پرخاشگری، بزهکاری، حقارت اجتماعی و طردشدگی اجتماعی.

توانایی های روانی و اجتماعی، نوجوانان، سوء مصرف مواد روان گردان، مهارت های زندگی، آسیب های روانی و اجتماعی