ناهید واعظ - استادیار، گروه گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
شهزاد ایرانی پور - استاد گروه گیاه پزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز.
میرجلیل حجازی - استاد گروه گیاه پزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز.

چکیده امروزه تلفیق شیوه­های مختلف کنترل آفت یکی از اصول مدیریت آفت می­باشد. آنچه در این تلفیق­ها اهمیت می­یابد، اثرات متقابل این اقدامات و احتمال ناسازگاری بین آنها است. یکی از تلفیق­هایی که امروزه مورد توجه است، کنترل تلفیقی کرم قوزه  پنبه و انواع دیگری از بال­پولکداران آفت زراعی با استفاده متوالی از زنبورهای پارازیتویید تخم Trichogramma spp. با باکتری(B. t.)  Bacillus thuringiensis علیه لاروهای همان آفت است. اگرچه این دو در توالی قرار می­گیرند و می­توان با زمان­بندی مناسب اثرات سوء را به حداقل رساند، اما به­دلیل چند نسلی بودن اغلب آفات هدف از جمله کرم قوزه، احتمال تداخل نسل­ها و هم­زمانی مراحل لارو و تخم منتفی نیست. مضافا حشرات کامل زنده مانده از تیمار لاروهای آفت می­توانند توان زیستی پارازیتویید نسل بعد را تحت تاثیر قرار دهند. لذا اثرات احتمالی تیمار لارو آفت با B.t. روی پارازیتوییدهای نسل بعد نیاز به بررسی دارد. در این بررسی، فراسنجه های زیستی زنبورهای T. brassicae حاصل از تخم های کرم قوزه پنبه که در نسل قبل در سن سوم با غلظت LC۲۰ باکتری B. t. تیمار شده بودند در قالب جدول زندگی– زادآوری در کنار شاهد تیمار نشده ارزیابی شد. بررسی­ فراسنجه­های رشد جمعیت پایدار  T. brassicae نشان داد که هیچ­کدام از فراسنجه­های زیستی زنبور مذکور تحت تاثیر تیمار باکتری واقع نشد و اختلاف معنی­داری بین شاهد و تیمار باکتری مشاهده نگردید. میانگین نرخ تولید­مثل خالص (R۰) برای دو تیمار، ۸۵/۳ ± ۲۲/۴۱، ماده/ ماده/ نسل، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm)، ۰۰۹/۰ ± ۳۵۴۵/۰ بر روز و متوسط زمان یک نسل (T)، ۱۹/۰ ± ۴۹/۱۰ روز به­دست آمد. بدین ترتیب تیمار باکتری ظرفیت تولیدمثل، نشوونما و زنده­مانی این پارازیتویید را تغییر نداده است.

کلمات کلیدی: کنترل تلفیقی, بیمارگر حشرات, پارازیتویید تخم, جدول زندگی- زادآوری