فرناز سیدی صاحباری - بخش تحقیقات گیاهپزشکی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، تبریز، ایران.
جلال شیرازی - بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، تهران، ایران.
علیرضا مهاجر - موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، تهران، ایران.
مسعود تقی زاده - بخش تحقیقات گیاهپزشکی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، تبریز، ایران.

چکیدهحشره­ کش­ ها و روغن ­های گیاهی به دلیل داشتن سازگاری زیست محیطی، سمیت کم برای موجودات غیر هدف و پایداری کم در محیط­ زیست، به عنوان جایگزین مناسبی برای سموم شیمیایی در برنامه مدیریت تلفیقی آفات مطرح می ­باشند. در این تحقیق تاثیر چهار ترکیب گیاهی و یک فرآورده­ بیولوژیک در کنترل شته مومی کلم طی دو سال زراعی در مزرعه کلزا مورد ارزیابی قرار گرفت. تیمارهای مورد بررسی شامل دوزهای مزرعه ­ای از حشره­ کش گیاهی پالیزینÒ (در دو تیمار به تنهایی و همراه با روغن گیاهی سیترا-پلاسÒ)، فرآورده­ تجاری چریش (نیم-آزالÒ)، حشره­ کش گیاهی دایابونÒ و فرآورده­ بیولوژیک ناتورالیس-الÒ بر پایه قارچ Beauveria bassiana بودند که در مقایسه با شاهد (آب­پاشی) در مرحله­ ساقه­ دهی کلزا در قالب طرح آماری بلوک ­های کامل تصادفی بررسی شدند. ارزیابی میزان کارایی تیمارها با نمونه ­برداری و مقایسه­ جمعیت شته ­ها در ساقه ­های انتخابی از هر کرت، طی چهار نوبت در زمان ­های یک روز قبل از محلول ­پاشی و سه، هفت و ۱۰ روز پس از آن صورت گرفت. برای محاسبه درصد تلفات اصلاح شده از فرمول هندرسون تیلتون استفاده شد. نتایج بررسی نشان داد که تیمارهای پالیزینÒ و پالیزینÒ + روغن سیترا-پلاسÒ و دایابونÒ موثرترین ترکیبات در کنترل شته مومی بوده و می­ توانند به عنوان جایگزین مطلوبی برای حشره­ کش ­های شیمیایی در برنامه مدیریت تلفیقی این آفت مورد توجه قرار گیرند. فرآورده ­­های نیم-آزالÒ و ناتورالیس-الÒ کارآیی چندانی در کنترل شته مومی کلم ندارند.

کلمات کلیدی: آفت­کش­ بیولوژیک, آفت­کش­­ گیاهی, ارگانیک, کارآیی, کنترل