اکرم حاتمی - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.
داود محمدی - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.
ناصر عیوضیان کاری - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

چکیدهدر این بررسی اثرات کشندگی و زیستی عصاره­ های هگزانی، اتیل­استاتی و متانولی گیاهان کرفس (Apium graveolens) و علف­ داسی (Falcaria vulgaris) از تیره چتریان با حشره ­کش Bt علیه لاروهای سن اول بید سیب­ زمینی مورد مقایسه قرار گرفت. اندام­ های هوایی گیاهان پس از خشک شدن در سایه با روش خیساندن در حلال­ های اشاره شده، عصاره­ گیری شدند. نتایج نشان داد که طی ۲۴ ساعت، سمیت عصاره اتیل­استاتی کرفس و علف­داسی به­ترتیب با مقادیر LC۵۰ برابر با ۲۱/۰ و ۳۸/۰ میلی­ گرم بر لیتر به­ طور معنی­ داری از بقیه عصاره­ ها و حتی Bt (۸۴/۱ میلی ­گرم بر لیتر) بیشتر بود. تاثیر کشندگی عصاره­ های هگزانی و اتیل­استاتی هر دو گیاه حتی طی ۴۸ و ۷۲ ساعت نیز بیشتر از Bt بود. با وجود تاثیر کمتر، عصاره­ های متانولی هر دو گیاه بیشترین میزان شیب خط دز- اثر را داشتند. بیشترین میزان پتانسیل نسبی محاسبه شده ۷۶/۶۹ برابر بود که در مقایسه سمیت عصاره اتیل­استاتی کرفس با Bt به­ دست آمد و نشان­ دهنده قدرت کشندگی بسیار بالای این عصاره در مقایسه با Bt بود. طبق نتایج، عصاره اتیل­استاتی هر دو گیاه در مقایسه با سایر عصاره ­ها روی آنزیم استیل ­کولین استراز لاروهای سن اول اثر مهارکنندگی قابل توجهی داشتند به­ طوری که در غلظت LC۷۰، فعالیت این آنزیم را بین ۷۰-۶۰ درصد مهار کردند. درصد ظهور حشرات کامل تحت تاثیر غلظتLC۷۰  عصاره ­های اتیل­استاتی هر دو گیاه بین ۶۸ الی۸۰ درصد کاهش یافت. طول دوره نشو و نمایی لاروی نیز در اثر استفاده از عصاره­ های اتیل­استاتی و متانولی هر دو گیاه در مقایسه با شاهد به ­طور متوسط هشت روز افزایش یافت.

واژه ­های کلیدی: اثرات ضدتغذیه ­ای, پتانسیل نسبی, حشره­ کش گیاهی, طول دوره نشو و نمایی, مهارکننده استیل­ کولین ­استراز