نادیا صفوی فرد - دکتری زراعت، موسسه تحقیقات، اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
امیرحسین شیرانی راد - وسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
جهانفر دانشیان - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
ناصر شهسواری - گروه مهندسی تولیدات گیاهی، واحد حاجی آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، حاجی آباد، هرمزگان، ایران
مهدی غفاری - موسسه تحقیقات، اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

اهداف: انتخاب ارقام کلزا مناسب کشت زمستانه و متحمل به تنش خشکی انتهای فصل، از راهکارهای اساسی توسعه کشت آن در مناطق معتدل سرد با اقلیم نیمه خشک می­باشد.   مواد و روش­ها: آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در سال های ۹۵-۱۳۹۳ در کرج اجرا شد که در آن سه عامل تاریخ کاشت در دو سطح شامل کشت پاییزه (۱۵ مهرماه) و کشت زمستانه (۱۵ بهمن ماه)، آبیاری در سه سطج شامل آبیاری معمول (شاهد)، قطع آبیاری پس از مراحل گل­دهی و خورجین­دهی و رقم شامل ساری­گل، دلگان، جاکومو، جرومه و هایولا ۴۰۱ بودند.   یافته­ها: اثر متقابل تاریخ کاشت×آبیاری×رقم بر صفات تعداد خورجین در متر مربع، تعداد دانه در خورجین، عملکرد دانه، محتوای نسبی آب برگ و پرولین در سطح یک درصد و بر صفات وزن هزار دانه، دمای تاج پوشش برگ و محتوای کلروفیل b در سطح پنج درصد معنی­دار شد. نتایج حاصل نشان دادند که در تاریخ کاشت زمستانه در شرایط آبیاری معمول، رقم دلگان عملکرد دانه برابر ۳۶۵۷ کیلوگرم در هکتار و  محتوای نسبی آب برگ معادل ۴۲/۹۲ درصد، و در شرایط تنش خشکی آخر فصل (قطع آبیاری پس از مرحله خورجین دهی)، هیبرید هایولا ۴۰۱ عملکرد دانه برابر ۲۳۷۶ کیلوگرم در هکتار و محتوای نسبی آب برگ معادل ۱۱/۸۳ درصد را به خود اختصاص دادند.   نتیجه­گیری: در شرایط آبیاری معمول، رقم دلگان و در شرایط تنش خشکی آخر فصل (قطع آبیاری پس از مرحله خورجین دهی)، هیبریدهای هایولا ۴۰۱ و جرومه در تاریخ کشت زمستانه (۱۵ بهمن ماه) جهت توسعه کشت کلزا قابل توصیه می باشد.   واژه­­های کلیدی: پرولین، تنش خشکی، فصل کاشت، کلروفیل، کلزا

پرولین, تنش خشکی, فصل کاشت, کلروفیل, کلزا