امیر قلی زاده - استادیار بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج
مهدی غفاری - دانشیار، موسسه تحقیقات، اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
سید احمد کلانتر احمدی - استادیار بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفی آباد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

آفتابگردان یکی از مهمترین گیاهان دانه روغنی در جهان محسوب می شود که روغن آن ارزش غذایی و اقتصادی بالایی دارد. بنابراین انتخاب ژنوتیپ های پرمحصول در این گیاه از اهمیت بالایی برخوردار است. در این راستا تعداد یازده هیبرید جدید به همراه چهار رقم گلسا، قاسم، شمس و فرخ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دزفول در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی (۹۹-۱۳۹۷) ارزیابی شدند. در این پژوهش برای مطالعه روابط متقابل میان صفات مختلف و انتخاب بهترین ژنوتیپ های آفتابگردان از روش های بای پلات ژنوتیپ × صفت (GT) و بای پلات ژنوتیپ × عملکرد × صفت (GYT) استفاده شد. بر اساس نمایش چندضلعی بای پلاتGT ، ژنوتیپ شماره ۱ مطلوب ترین و مناسب ترین ژنوتیپ برای عملکرد دانه و صفات مرتبط با عملکرد بود. نمایش برداری بای پلات GT، همبستگی بالایی بین عملکرد دانه با قطر ساقه، ارتفاع بوته، قطر طبق و تعداد دانه در طبق نشان داد. بر اساس نمایش مختصات تستر متوسط (ATC) بای پلات GYT، ژنوتیپ های شماره ۱ و ۶ به عنوان بهترین و ژنوتیپ های شماره ۱۲ و ۷ به عنوان ضعیف ترین ژنوتیپ ها از نظر کلیه ترکیبات مثبت عملکرد-صفت شناخته شدند. با توجه به نتایج، همبستگی مثبت معنی داری بین صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسی در ترکیب با عملکرد دانه مشاهده شد. بنابراین به نظر می رسد که صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسی می توانند به عنوان معیارهای مناسب برای انتخاب برای افزایش عملکرد دانه در آفتابگردان مورد استفاده قرار گیرند.

آفتابگردان, عملکرد دانه, شاخص GYT, همبستگی, هیبرید