غلام حسن جعفری - عضو هیات علمی دانشگاه زنجان
مهدی عباسی - کارشناس ارشد هیدروژئومورفولوژی و دبیر جغرافیا در ناحیه دو زنجان، زنجان، ایران.

چکیده بررسی پادگانه­های رودخانه­ای از عمده­ترین مباحث مربوط به ژئومورفولوژی رودخانه­ای می­باشد؛ ازاین رو به عنوان یکی از لندفرم های محیط های آبرفتی و میراثی از چینه شناسی، به منظور درک زمان تکتونیکی و آب و هوایی به طور گسترده توسط ژئومورفولوژیست ها مورد بررسی قرار می گیرد. رودخانه­ی قزل­اوزن به عنوان یکی از طویل­ترین سیستم­های رودخانه­ای، به عوامل لیتولوژیکی و تکتونیکی به خوبی پاسخ داده است. بر این اساس به کمک نقشه­های توپوگرافی ۱:۵۰۰۰۰ و زمین­شناسی ۱:۱۰۰۰۰۰ منطقه و استفاده از نرم افزارهای رایانه­ای مانند Arc GIS -Global Mapper و Excel پادگانه­های این رودخانه از نظر لیتولوژی به بازه­های مارنی، متبلور و کنگلومرایی و از نظر لیتولوژی و تکتونیک، مسیر رودخانه به هشت بازه تقسیم شد و نیمرخ عرضی پادگانه­های هر بازه، تفسیر گردید. نتایج نشان داد که از بین لیتولوژی پادگانه­های قزل­اوزن (مارن، متبلور و کنگلومرا) پادگانه­های مارنی نامتقارن­تر و پادگانه­های متبلور، در مناطق فاقد حرکات زمین­ساختی، متقارن­تر هستند. در مناطق فاقد حرکات تکتونیکی، یا مناطقی با حرکات تکتونیکی یکسان در دو طرف بستر با لیتولوژی مقاوم، پادگانه­های متقارن ایجاد شده و در مکانهایی که فعالیتهای تکتونیکی دو طرف بستر یکسان نبوده، یا در بین لایه­های زمین شناسی مارن وجود دارد پادگانه های نامتقارن شکل گرفته اند. لیتولوژی مارنی که بیشترین لیتولوژی حوضه را نیز تشکیل داده، بیشترین تاثیر را در نامتقارنی پادگانه­های این رودخانه داشته است. تکتونیک در بازه های A, C, E, F & H فعال و در بازه های B, D & G غیرفعال بوده است.

کلمات کلیدی: لیتولوژی, پادگانه, قزل اوزن, تکتونیک, سطح اساس