عبدالرضا واعظی هیر - هیات علمی گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی
ناصر جبرائیلی اندریان - دانشجوی کارشناس ارشد، زمین شناسی، علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
شعیب بختیاری - دانشجوی کارشناس ارشد، زمین شناسی، علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

تکتونیزه شدن استان کردستان و گسترش سنگ های کربناته انحلال پذیر، باعث توسعه­ی کارست شده است. تعیین واحد کارستی و غیرکارستی و انتقال موقعیت چشمه­ها و غارها روی نقشه نشان داد که تمام غارهای منطقه بر روی واحدهای کارستی قرار گرفته اند. مقایسه­ی دیاگرام گلسرخی امتداد گسل های اطراف چند غار با امتداد راهروهای این غارها تاثیر آب یا ساختار در کنترل الگوی توسعه­ی غارها مشخص گردید. با اینکه ۲۹ درصد از سازندهای استان را واحدهای کارستی تشکیل می دهد، به علت تراکم و دبی بالای چشمه های کارستی، ۵/۶۹ درصد آبدهی کل چشمه های استان از واحدهای کارستی می باشد. از نظر کاربری حدود ۷۹ درصد آب مورد نیاز کشاورزی و ۴ درصد آب شرب استان کردستان از چشمه­های کارستی تامین می­شود. کمترین هدایت الکتریکی مربوط به چشمه­های سازند سخت و واحدهای کارستی بوده و بیشترین و کمترین دبی ویژه به ترتیب مربوط به سنگ­های کربناته و سنگ­های بلورین می­باشد. با توجه به شرایط زمین­شناسی و تکتونیکی منطقه حدود ۹۰ درصد چشمه­ها تحت تاثیر درز و شکستگی­های تکتونیکی تشکیل شده­اند. سیستم توسعه­ی کارست در بخش های جنوبی استان عمدتا کانالی و در بقیه­ی قسمت های منطقه افشان است.

کارست, چشمه های کارستی, سیستم افشان و کانالی, کردستان