ارزیابی آثار هیدرولوژیک تغییر کاربری بر میزان رواناب سالانه در حوضه آبخیز قره سو با استفاده از مدل (L-THIA)

چکیده تغییرکاربری زمین در یک حوضه از جمله مهم­ترین عوامل موثر بر هیدرولوژی آن محسوب می­شود. مدل L-THIA روشی برای ارزیابی آثار درازمدت هیدرولوژیک در یک حوضه است که کاربران می­توانند توسط آن تغییرات نسبی را که به واسطه تغییر کاربری در رواناب رخ داده، تعیین کنند. در همین راستا بخش بالادست رودخانه قره­سو در استان اردبیل از نظر تغییرات کاربری (۱۹۸۷-۲۰۱۲) و آثاری که بر تولید رواناب منطقه دارد، مورد ارزیابی قرار گرفته است. برای انجام این کار از آمار بارش روزانه چهار ایستگاه، تصاویر ماهواره­ای لندست (سنجنده TM و ETM) و نرم­افزار تخصصی L-THIA و Arc Map استفاده کرده­ایم. نتایج مدل­سازی نشان می­دهد که در طی ۲۵ سال بر اثر تغییرات کاربری زمین، مقدار رواناب تولیدی در حوضه به طور متوسط ۸/۱ میلی­متر افزایش داشته است که این امر سبب افزایش ۸۶/۲ میلیون مترمکعبی حجم رواناب در منطقه شده است. تغییرات کاربری عمدتا در جهت افزایش مناطق مسکونی، کاهش سطح زمینهای جنگلی و مراتع است. در برخی از مناطق مثل دشت اردبیل به دلیل تبدیل مراتع به زمین کشاورزی تغییر کاربری در جهت مثبت عمل کرده و باعث افزایش نفوذپذیری زمین و متقابلا کاهش تولید رواناب در این بخش از منطقه شده است. مدل مذکور با توجه به توان تهیه نقشه پهنه­بندی حجم و عمق رواناب، قابلیت مناسبی در نمایش آثار هیدرولوژیک تغییر کاربری و نشان دادن مناطق حساس و سیل­خیز را در حوضه دارد.

کلیدواژه ها:

L-THIA ، حوضه قره سو ، تغییر کاربری ، آثار هیدرولوژیک