هاشم رستم زاده - گروه ,آب و هواشناسی دانشگاه تبریز
عثمان صوفی بوبکران - کارشناس ارشد، گروه سنجش از دور و سیستم اطلاعاتی جغرافیایی، دانشکده برنامه یزی علوم محیطی، دانشگاه تبریز، ایران
خلیل ولیزاده کامران - استاد گروه سنجش از دور و GIS دانشگاه تبریز

در جهان امروز رابطه جامعه انسانی و محیط طبیعی تحت تاثیر پدیده شهرنشینی و توسعه شهری قرار گرفته است. پدیده­ایی که دارای خصلت جهانی و کلی بوده و دائما رو به افزایش می­باشد. شهرنشینی و توسعه شهری را بدون شک، یکی از جنبه­های ویژه در تمدن جدید می­دانند رشد فیزیکی شهرها می­تواند پیامدهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی متعددی بدنبال داشته باشد. تغییر کاربری و پوشش ارا ضی و تبدیل زمین­های کشاورزی در محدوده شهرها یکی از مهم­ترین پیامدهای زیست محیطی گسترش شهرهاست که موجب بروز مشکلات عدیده­ای مانند از بین رفتن زمین­های کشاورزی، آلودگی آب، فرسایش خاک، افزایش سیلاب، کاهش کیفیت محیط زیست افزایش دمای سطح و غیره می­گردد. هدف از این تحقیق، شناسایی رشد شهری و تاثیر آن بر الگوی حرارتی با استفاده از داده­های سنجش از دور در یک دوره زمانی ۲۹ ساله در شهر تبریز می­باشد. داده­های مورد استفاده در این پژوهش تصاویر ماهواره­هایLandsat ۵  و Landsat ۸ سنجنده­های TM و OLI,TIRS از سال ۱۹۹۰تا۲۰۱۹ می­باشد که با استفاده از تکنیک طبقه­بندی شیگرا تصاویر طبقه­بندی و سپس برای پیش­بینی گسترش شهر تبریز برای سال ۲۰۲۹ نیز از مدل مارکوف و سلول­های خودکار (CA-Markov) استفاده شده است، برای استخراج دمای سطح زمین نیز از دو روش Split Window  و Mono Window  استفاده شده است. در انتها نتایح پژوهش نشان داد که دمای مناطق مسکونی افزایش حدودا ۱ درجه­ای داشته و بیشترین دمای محاسبه شده برای مناطق مسکونی در بخش­های جنوب غربی می­باشد که بیشتر از ۲۹ درجه سانتی­گراد می­باشد، همچنین پوشش گیاهی در سال ۱۹۹۰، ۲۰۰۰، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۹ به ترتیب ۸۱، ۴۴،۶۱ و ۴۳ کیلو متر مربع بوده است و اراضی شهری به ترتیب ۵۴، ۸۱، ۱۰۰ و ۱۲۸ کیلومتر مربع بوده است. که به طور واضح نشان­دهنده کاهش پوشش گیاهی و افزایش مناطق مسکونی می­باشد از طرفی دیگر بررسی و تحلیل نتایج الگوی گسترش شهر تبریز نیز نشان داده است که بیشترین گسترش در بخش­های جنوبی و همچنین جنوب غربی و شرقی بوده است یعنی درست بخش­هایی از شهر که دارای زمین­های مرغوب کشاورزی و پوشش گیاهی قابل توجهی می­باشد که این امر خود به گرم­تر شدن این بخش از شهر اثر گذاشته است. در جهان امروز رابطه جامعه انسانی و محیط طبیعی تحت تاثیر پدیده شهرنشینی و توسعه شهری قرار گرفته است. پدیده­ایی که دارای خصلت جهانی و کلی بوده و دائما رو به افزایش می­باشد. شهرنشینی و توسعه شهری را بدون شک، یکی از جنبه­های ویژه در تمدن جدید می­دانند رشد فیزیکی شهرها می­تواند پیامدهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی متعددی بدنبال داشته باشد. تغییر کاربری و پوشش ارا ضی و تبدیل زمین­های کشاورزی در محدوده شهرها یکی از مهم­ترین پیامدهای زیست محیطی گسترش شهرهاست که موجب بروز مشکلات عدیده­ای مانند از بین رفتن زمین­های کشاورزی، آلودگی آب، فرسایش خاک، افزایش سیلاب، کاهش کیفیت محیط زیست افزایش دمای سطح و غیره می­گردد. هدف از این تحقیق، شناسایی رشد شهری و تاثیر آن بر الگوی حرارتی با استفاده از داده­های سنجش از دور در یک دوره زمانی ۲۹ ساله در شهر تبریز می­باشد. داده­های مورد استفاده در این پژوهش تصاویر ماهواره­هایLandsat ۵  و Landsat ۸ سنجنده­های TM و OLI,TIRS از سال ۱۹۹۰تا۲۰۱۹ می­باشد که با استفاده از تکنیک طبقه­بندی شیگرا تصاویر طبقه­بندی و سپس برای پیش­بینی گسترش شهر تبریز برای سال ۲۰۲۹ نیز از مدل مارکوف و سلول­های خودکار (CA-Markov) استفاده شده است، برای استخراج دمای سطح زمین نیز از دو روش Split Window  و Mono Window  استفاده شده است. در انتها نتایح پژوهش نشان داد که دمای مناطق مسکونی افزایش حدودا ۱ درجه­ای داشته و بیشترین دمای محاسبه شده برای مناطق مسکونی در بخش­های جنوب غربی می­باشد که بیشتر از ۲۹ درجه سانتی­گراد می­باشد، همچنین پوشش گیاهی در سال ۱۹۹۰، ۲۰۰۰، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۹ به ترتیب ۸۱، ۴۴،۶۱ و ۴۳ کیلو متر مربع بوده است و اراضی شهری به ترتیب ۵۴، ۸۱، ۱۰۰ و ۱۲۸ کیلومتر مربع بوده است. که به طور واضح نشان­دهنده کاهش پوشش گیاهی و افزایش مناطق مسکونی می­باشد از طرفی دیگر بررسی و تحلیل نتایج الگوی گسترش شهر تبریز نیز نشان داده است که بیشترین گسترش در بخش­های جنوبی و همچنین جنوب غربی و شرقی بوده است یعنی درست بخش­هایی از شهر که دارای زمین­های مرغوب کشاورزی و پوشش گیاهی قابل توجهی می­باشد که این امر خود به گرم­تر شدن این بخش از شهر اثر گذاشته است.

سلول های خودکار مارکوف, پنجره مجزا, تک پنجره, طبقه بندی شی گرا, شهر تبریز