علی حائری مجد - دانشجوی دکتری اسلام، گرایش تشیع اثناعشری، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
محمد زرقانی - استادیار گروه تاریخ تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

نحوه مناسبات عالمان دینی با پادشاهان قاجار، در شمار مباحث مهم این دوره از تاریخ معاصر ایران است. ملااحمد نراقی از عالمان برجسته دوره زمامداری فتح علی شاه قاجار است که علاوه بر جایگاه برجسته علمی و دینی، از نفوذ کلمه و پایگاه اجتماعی بالایی برخوردار بوده است. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده، مناسبات و مواجهه سیاسی اجتماعی ملااحمد نراقی با حکومت قاجار بررسی شده است. وی با توجه به آرامش نسبی در کشور و سیاست فتح علی شاه در حمایت از عالمان دین و تظاهر به تدین و رعایت اسلام و تقید به مذهب تشیع، همگام با دیگر عالمان مطرح زمان، با صدور فتوای جهاد و دعوت از مردم، از شاه و حکومت قاجار در برابر یورش روسیه به سرزمین ایران حمایت کرد و با استفاده از حمایت فتح علی شاه، ضمن مقابله با جریان های فکری انحرافی و گروه های کج اندیش، به روشنگری و ترویج دین مبین اسلام پرداخت. این همگرایی ملااحمد نراقی با شاه قاجار، به معنای تایید تمامی اعمال حکومت نیست؛ بلکه وی در آثارش، ضمن انتقاد از حاکم ظالم، ابعاد گوناگون حکومت دینی و عادلانه را ترسیم و بهترین نوع حاکمیت، یعنی ولایت فقیه، را به صورتی قاعده مند بیان کرده است.

ملااحمد نراقی, حکومت قاجار, مناسبات و جهت گیری ها, رویکرد مواجهه, رویکرد همگرایی, رویکرد تعامل