مطالعه و بررسی رویکردهای نظری و کاربردی در زمینه گسترش و آموزش سواد رسانه ای

در دهه های پیشین ، دولت های زیادی با اداراک و تفهیم ضرورت توجه به امر و مقوله آموزش سواد رسانه ای ، به آموزش این نوع از ارائه اطلاعات و آموزش آن پرداخته اند و سعی نموده اند در این زمینه اقتضائات و شرایط خاص فرهنگی کشورشان را مورد توجه قرار دهند . تجربیات کشورهای مختلف در این عرصه ، به گونه ای روشنی راه و راهنما است که ما می توانیم با استفاده از آن شیوه های صحیح ارائه و آموزش را در کشور نهادینه نماییم و با در نظر گرفتن شرایط خاص فرهنگی خود، به الگوی وطنی و بومی آموزش سواد رسانه ای دست یابیم. با توجه به اهمیت مقاطع خاص نوجوانان و جوان و تمرکز هجمه های رسانه ای بر این طیف ها، هدف تحقیق حاضر طراحی و نهادینه سازی الگوی خاص بومی و آموزش سواد رسانه ای به طیف جوانان و نوجوانان کشور است. برای بررسی این مهم و منظور، از روش نظریه پردازی داده های بنیادی استفاده می شود. با مطالعه بسیط و گسترده الگوهای عمل و بررسی راهکارهای ابه اجرا درآمده توسط کشورهای توسعه یافته در بخش آموزش سواد رسانه ای و ارایه مصاحبه با مدیران ارشد بخش های رسانه ای همچون سازمان صدا و سیما، اساتید گروه علوم ارتباطات، مشاوره و برنامه ریزان جامعه هدف در بخش آموزشی و اساتید و مدرسان دروس مربوط به آموزش سواد رسانه ای، داده های لازم جمع آوری، دسته بندی و پرداخت گردیده و در سه مرحله کدگذاریب صورت های باز، محور و گزینشی انجام وارائه گردید. یافته های مطالعه و تحقیق بیان می دارد که در الگوسازی بومی آموزش سواد رسانه ای در کشور، دو نهاد وزارت آموزش و پرورش و سازمان صدا و سیما، نقش بسیار مهم و تعیین کننده در ارائه و آموزش سواد رسانه ای دارند. در این الگو، هدف غایی ، آموزش ، هدایت و سوگیری است و ملزومات مهم ارائه آموزش سواد رسانه ای، شیوه و فنون خاص تدریس و تدوین ، گردآوری و تالیف محتواهای آموزشی بر اساس اهداف غایی و فرعی الگو، طراحی شده است . رسانه های جمعی نقش بسیار مهم و اساسی در شکل دهی به افکار عمومی ، فرهنگ، باورها، ارزشها و اعتقادات افراد هر جامعه ای دارند. در عصر احال که عصر ارتباطات و فناوری خوانده می شود ، با ظهور پدیده ماهواره، اینترنت و شبکه های اجتماعی ، جامعه و به ویژه نوجوانان و جوانان در معرض پیامهای متعدد و متفاوت از فرهنگ رسانه ای خود قرار دارند. در چنین شرایطی ، توسعه و بسط سواد رسانه ای افراد جامعه در هر سن و مقطعی ، امری ضروری به نظرمی رسد. بخش آموزش و پرورش (مدارس) نقش کلیدی درتکوین و توسعه سواد رسانه ای دانش آموزان به عهده دارد.بر این اساس، هدف تحقیق حاضر ، نگاه ما ، بررسی آسیب ها و چالش ها ، فرصت ها و تهدید ها در بخش ارائه و نهادینه سازی آموزش سواد رسانه ای در مدارس و مقاطع دانشگاهی است. وزارت آموزش و پرورش نماد رسمی ترین سازمان آموزشی و پرورشی در کشور است. نقش این وزارت، به عنوان مبدا تحولات در جامعه غیر قابل انکار است. در دنیای رسانه ای امروز، این گروه به عنوان مرکز علمی و تحقیقی جامعه ف تحت تاثیر فعالیت های رسانه های داخل و خارج از کشور قرار دارند. هدف این تحقیق و پژوهش، بررسی ابعاد آموزش و ارائه سواد رسانه ای و تفهیم اطلاعات در نظام آموزشی، پرورشی و تعلیم و تربیت رسمی و عمومی کشور، در راستای ارتقاء و نهادینه سازی سطح عالی سواد رسانه ای و اطلاعاتی است. نتایج بدست آمده بیان می دارد این ابعاد شامل: ۱)شیوه ها و روش های خاص آموزش، ۲) سطوح و مدارج علمی آموزش ۳) تفکیک حوزه فعالیت رسانه ها ۴) تعیین نمونه و جامعه هدف، ۵) محتوایی که مقرر می گردد از طریق آموزش ارائه و نهادینه گردند ، می شوند. بر اساس یافته ها تعیین این ابعاد نقش اساسی در ارتقا و افزایش سطح سواد رسانه ای و اطلاعاتی در جامعه هدف دارد. جامعه آماری تحقیق ، شامل دانش آموزان ، دانشجویان و خبرگان حوزه سواد رسانه ای بوده و داده های بدست آمده براساس مصاحبه نیمه ساختار یافته ، تدوین و گردآوری شده اند تا جایی که به پدیده اشباع نظری نزدیک گردیم. رسانه های جمعی با به کارگیری روش ها ، فنون اقناع و متقاعدسازی ، سعی در اقناع و تاثیرگذاری برنگرش ها ، اصول و قواعد رفتاری مخاطبان در راستای اهداف و سیاست های تدوین شده خود دارند . در این شرایط مخاطبان با آشنایی و تکیه بر اطلاعات دریافتی از مقوله آموزش سواد رسانه ای، توانایی برقراری ارتباط تعاملی و دو سویه فعال، منتقدانه و متفکرانه را با رسانه ها خواهند یافت و در برابر آنها افرادی دست بسته و منفعل نخواهند بود. در این مقاله ابتدا با آشنایی به بررسی مفاهیم کلیدی این امر ، یعنی اقناع ، بینش و سواد رسانه ای ، پژوهش و کنکاش در دیدگاه های صاحبنظران و اندیشمندان به نام علوم ارتباطات پرداخته و سپس به چگونگی شکل گیری فرایند اقناع ، تبلیغ و بررسی نظریه های مربوط به آن و همچنین تشریح مفهوم و محتوای سواد رسانه ای و تاثیر آن بر مقوله اقناع مباحثی را ارائه داشته ایم .در ادامه شناخت ترفند ها ، فنون و روش های اقناع به منظور توسعه و رشد سواد رسانه ای را مورد بحث و بررسی قرار داده ایم.

کلیدواژه ها:

رسانه ، سواد رسانه ای ، آسیب شناسی ، آموزش ، پژوهش ، ارتقاء ، الگوی وطنی ، تعلیم و تربیت ، اقناع ، رسانه های جمعی ، مخاطب فعال ، ارتباطات ، پیام