منصوره تشکری زاده - ۱- مربی آموزشیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
امیرحسین سعیدنژاد - ۲- استادیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

افزایش غلظت فلزات سنگین زیان­های قابل ملاحظه­ای بر خاک وارد می­آورد. با توجه به استفاده روز افزون از کود­های شیمیایی، آفت­کش­ها و توسعه شهرنشینی و فعالیت­های صنعتی احتمال تجمع فلزات سنگین در گیاهان رو به افزایش است. هدف از مطالعه حاضر بررسی اثرات ناشی از سمیت کلرید کروم بر ویژگی­های مورفولوژیکی و ترکیب شیمیایی اسانس گونه دارویی ریحان سبز (Ocimum basilicum L.) در شرایط کنترل شده بود. به این منظور، اثر شش تیمار کلرید کروم (صفر(شاهد)، ۰۱/۰، ۱/۰، ۱، ۵، ۱۰ میلی مولار) با چهار تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی در شرایط گلخانه­ای با کشت گیاه ریحان در بستر پرلیت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که غلظت کروم تاثیر معنی­داری بر ویژگی­های مورفولوژیکی اندام هوایی و ریشه و ترکیب شیمیایی اسانس داشت. با افزایش غلظت کروم، ویژگی­های مورفولوژیکی به طور معنی­داری نسبت به شاهد کاهش یافتند. تجمع کروم در بستر کشت مانع رسیدن عناصر مورد نیاز برای رشد، به اندام­های مختلف و در نتیجه جلوگیری از رشد طبیعی گیاه گردید. غلظت­های مختلف کروم بر ترکیبات اصلی اسانس ریحان تاثیر داشته و با مصرف سطوح مختلف کروم میزان لینالول و اوژنول نسبت به تیمار شاهد افزایش نشان دادند، که این در نتیجه تنش فلز کروم و القای پاسخ­های دفاعی و تحریک مسیر بیوسنتز و انباشت اسانس بود.

اندام هوایی, اوژنول, ریشه, سمیت کروم, لینالول