جواد سیدمحمدی - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
علی‎اصغر جعفرزاده - استاد گروه مهندسی علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
فریدون سرمدیان - استاد گروه مهندسی علوم خاک، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران
فرزین شهبازی - عضو هیات علمی دانشگاه تبریز
محمدعلی قربانی - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

روش‎های تاپسیس و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در تحقیق مدیریت پایدار و استفاده مناسب خاک مهم بوده که در دهه اخیر به ‎سرعت توسعه یافته‎اند. در تحقیق حاضر اینها و روش ریشه دوم برای تعیین اولویت کشت گندم، جو و ذرت در ۱۲۰۰۰ هکتار از دشت مغان و با مطالعه ۱۶۷ خاکرخ استفاده شده است. پس از نمونه‎برداری و تجزیه نمونه‎ها، مقادیر مربوط به بافت خاک، ذرات درشت‎تر از شن، عمق خاک، آهک، گچ، AWC، pH، OC، CEC، EC، ESP، فسفر و پتاسیم قابل دسترس، شیب، سیل‎گیری، زهکشی و اقلیم منطقه با اعمال ضرایب وزنی در واحدهای اراضی استخراج گردید. علاوه بر رده‎بندی خاک‎ها نهایتا ۸ ویژگی عمق خاک، آهک، گچ، pH، EC، ESP، شیب و اقلیم جهت محاسبات تعیین اولویت کشت انتخاب شدند. برای انتخاب ویژگی‎های موثر بر تولید محصولات در روش‎های تعیین اولویت، تجزیه به مولفه‎های اصلی و فاصله اقلیدسی استفاده و وزن‎های معیارها بر اساس روش ماتریس مقایسه زوجی تعیین گردیدند. در هر سه روش اولویت کشت تمام واحدهای اراضی به ‎جز واحدهای ۱۳ و ۱۶ به‎علت محدودیت pH، به محصولات جو، گندم و ذرت اختصاص یافت. برای بررسی تفاوت بین روش‎ها از تجزیه واریانس چند متغیره استفاده و نتایج بیانگر اختلاف معنی‎دار هر سه روش در سطح احتمال ۵ درصد است. در روش‎ تاپسیس میانگین امتیاز محصولات جو، گندم و ذرت به ترتیب ۳۹۰/۰، ۳۸۱/۰، ۲۲۹/۰، در ریشه دوم ۳۸۰/۰، ۳۵۳/۰، ۲۶۷/۰ و در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ۳۴۱/۰، ۳۳۷/۰، ۳۲۲/۰ محاسبه و مقایسه میانگین امتیازهای محصولات با آزمون  LSDنشان‎دهنده دقت بالاتر روش تاپسیس نسبت به دو روش دیگر بوده و دلیل آن ماهیت مقایسه توام فاصله گزینه (محصول) از ایده‎آل مثبت و منفی، استاندارد‎سازی داده‎ها به‎ روش نرم اقلیدسی و همچنین استفاده از معادلات و ماتریس‎های ریاضی و وزن‎های مناسب می‎باشد.

آبیاری بارانی، اولویت کشت، ریشه دوم، دشت مغان، AHP, TOPSIS