محسن رضائیان - دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

در دو سخن سردبیری شماره های قبل به مطالعات مداخله ای (Interventional and/or experimental studies) [۱] و مطالعات نیمه تجربی (studies Quasi-experiment) [۲] پرداختیم. همان جا، به این نکته اشاره کردیم که برای اندازه گیری کارآیی یک دارو، واکسن، برنامه بهداشت عمومی و متغیرهای دیگری از این دست، مطالعات مداخله ای بهترین گزینه هستند. تقسیم تصادفی و کورسازی از مولفه های اساسی یک مطالعه مداخله ای است [۱]. با این وجود، گاهی اوقات امکان تقسیم تصادفی افراد به دو گروه، به دلایل مختلفی امکان پذیر نمی باشد. اینجاست که محققین می توانند برای اندازه گیری کارآیی یک مداخله از مطالعات نیمه تجربی استفاده نمایند [۲]. هدف از نگارش این سخن سردبیری، آشنا ساختن خوانندگان فرهیخته مجله دانشگاه با مطالعات تجربه طبیعی (Natural experiment studies) و کاربرد آنها در سلامت جوامع انسانی می باشد. یک تجربه طبیعی به مطالعه رخداد، مداخله یا سیاست هایی اشاره می کند که خارج از کنترل محقق بوده، اما با این وجود، محققین می توانند براساس سطوح مختلف مواجهه، میزان تاثیر آن را برآورد نمایند [۳]. برای نمونه، محققی که تاثیرات متعاقب یک زمین لرزه را بر سلامت مردم منطقه مورد بررسی قرار می دهد، اقدام به انجام یک مطالعه تجربه طبیعی نموده است. هم چنین، محققی که قصد دارد نتیجه اجرای یک سیاست جدید بهداشتی را پیگیری نماید نیز، اقدام به انجام یک مطالعه تجربه طبیعی نموده است. Dawson و همکارش Sim، معتقد هستند که مطالعات تجربه طبیعی را به دو گروه می توان تقسیم کرد: گروه اول مطالعات مانند مثال زلزله، زمانی رخ می دهد که محقق واقعا هیچ دخالتی در همه ی رخداد ندارد. اما گروه دوم مطالعات مانند اجرای یک سیاست جدید بهداشتی، ممکن است درجات بسیار کمی از کنترل را در اختیار محقق قرار دهد. برای مثال، شاید او بتواند با انجام هماهنگی های لازم، زمان و مکان شروع برنامه را به منظور جمع آوری داده های پایه (Baseline)، تغییر دهد [۴]. اخیرا، بر استفاده هرچه بیش تر از مطالعات تجربه طبیعی به ویژه برای مشخص نمودن سیاست های جدید بهداشتی در پیشگیری اولیه، تاکید شده است. برای مثال، نشان داده شده که استفاده از نوشابه هایی که با استفاده از شکر شیرین می شوند، باعث افزایش برخی از بیماری های مزمن می گردد. برای مقابله با این مشکل و در سال ۲۰۱۷ میلادی در بریتانیا، مالیات نسبتا شدیدی برای فروش این نوشابه ها در نظر گرفته شد. از آنجایی که این سیاست تمام بریتانیا را در بر گرفته است، پس فرصت بسیار مناسبی برای انجام یک مطالعه تجربی را در اختیار دانش مندان حوزه سلامت قرار می دهد [۵]. بنابراین، مطالعات تجربه طبیعی می تواند به عنوان مکمل بسیار مهمی برای مطالعات تجربی و نیمه تجربی مورد استفاده قرار گیرد. اگرچه ملاحظات اخلاقی در مطالعات تجربه طبیعی بسیار کم تر از مطالعات تجربی و نیمه تجربی است، اما در مطالعات تجربه طبیعی، به ویژه آنجایی که محققین می توانند کنترل نسبتا کمی بر چگونگی اجرای تجربه داشته باشند نیز، رعایت جوانب گوناگون ملاحظات اخلاقی مرتبط هم چنان باید مورد توجه قرار گیرد.

studies Quasi-experiment, Interventional and/or experimental studies, مطالعات نیمه تجربی, مطالعات مداخله ای