دریا دهقان - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه آبیاری و آبادانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
سامان نیک مهر - استادیار گروه علوم و مهندسی آب/ دانشکده کشاورزی/ دانشگاه کردستان

امروزه شبکه های آبیاری مصرف کننده عمده آب در بخش کشاورزی هستند. از طرفی، عواملی همچون افزایش جمعیت، تغییر اقلیم و عدم تناسب روش های توزیع آب با شرایط کم آبی، تاثیرات منفی بر مدیریت بهره برداری از شبکه های آبیاری داشته است. تحقیق حاضر با هدف بررسی و تعیین گزینههای مناسب مدیریت تحویل و توزیع آب در شبکه آبیاری و زهکشی گاوشان واقع در جنوب استان کردستان، با استفاده از مدل هیدرودینامیکی SOBEK و مبتنی بر شاخص های مولدن-گیتس انجام شد. کانال اصلی شبکه، ۲۸۵۴ (ha) از اراضی با نه تعاونی روستایی را تحت پوشش قرار می دهد. در مجموع ۱۴ بازه آبگیری در طول مسیر در نظر گرفته شد. سه دوره بهره برداری در قالب چهار سناریوی بهره برداری بر اساس شاخص های ارزیابی کفایت، راندمان و اعتمادپذیری توزیع مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد، در شرایط تطابق الگوی بهره برداری و دبی طراحی مطابق با مشخصات فنی کانال، شاخص های ارزیابی مطلوب بودند. شاخص کفایت توزیع در حالت بهره برداری مبتنی بر دبی طراحی، در ۸/۳۴ % آبگیرها بیشینه مقدار خود را داشت. این در حالی است که برای حالت بهره برداری بر اساس وضعیت موجود، این تعداد، به ۳/۴ % تقلیل یافت. بااین وجود، در شرایط موجود شبکه که مشخصات فنی آن تکمیل نگردیده و الگوی بهره برداری و دبی ورودی به کانال با دبی طراحی مطابقتی ندارد، پایین ترین مقادیر برای شاخص های بهره برداری به دست آمد. برداشت های غیرمجاز از کانال اثر مستقیم و نامطلوبی روی شاخص های بهره برداری گذاشته است، لذا متوقف کردن برداشت های غیرمجاز از کانال به منظور ارتقای کیفیت توزیع و گردش آب در شبکه امری ضروری شناخته شد.

اعتمادپذیری, راندمان توزیع, شبکه آبیاری و زهکشی, کفایت, مدیریت بهره برداری